GRODZISKO W NAKLE N/NOTECIĄ

zabytki architektury - grodziska

Grodzisko Pomorzan z podgrodziem z połowy X w. znajdowało się na nizinie wśród łąk zalewowych i moczarów u ujścia rzeki Ślęzy (Śleski) do Noteci. Już w XI w. Nakło było kluczowym grodem obronnym Pomorzan przy granicy z Polską. Mieszkało w nim wówczas około 300-400 mieszkańców i wojów. Liczba ta z czasem zwiększała się, a miejscowość powiększała. Gród posiadał warownię, co najmniej 25 domostw, a niektóre ulice wyłożono deskami. Dzięki ostatnim badaniom dendrochronologicznym, prowadzonym przez poznańskich archeologów Polskiej Akademii Nauk, stwierdzono, że drewniany materiał archeologiczny, wykopany w Nakle podczas wykopalisk na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, pochodził z początku XI wieku. Użyte do budowy domów i ulic nakielskich drewno zostało ścięte dokładnie w 1004 r. Było to efektem wcześniejszego zdobycia grodziska należącego do Pomorzan przez Bolesława Chrobrego i odbudowanie go ze zniszczeń. Wtedy też najprawdopodobniej powstał drewniany dwór mianowanego przez księcia grododzierżawcy, późniejszego komesa, a następnie kasztelana. O Nakło ponownie potykał się z Pomorzanami Władysław Herman, a później Bolesław Krzywousty. To po walkach Krzywoustego o Nakło w 1109 i 1113 r. datuje się ostatecznie przyłączenie nakielskiego grodu do Polski, mimo, że w następnych wiekach, miejscowość jeszcze kilkakrotnie od niej odpadała.
   Na zachód od grodu i jego podgrodzia książę Przemysł I w czasie walk z Pomorzanami o Nakło wystawił w roku 1255 nowy gród nad rzeką Kolczatką.
   Po zniszczeniu Nakła przez Krzyżaków w 1331 roku Kazimierz Wielki założył w miejscu dotychczasowych grodów i osady nowe miasto, otoczył je murem i zbudował murowany zamek, co poświadczają Janko z Czarnkowa i Długosz. Budowa zamku miała miejsce prawdopodobnie po 1357 roku. Nie zachowały się do naszych czasów żadne jego architektoniczne opisy i wyobrażenia. Po dawnym nakielskim zamku zachowała się tylko nazwa Placu Zamkowego, gdzie w jego północno-zachodniej części stał stosunkowo niewielki, najpierw drewniany, a później, od czasów Kazimierza Wielkiego, murowany zamek z wysoką wieżą, spinające wał ziemny wraz z drewnianą palisadą grodziska, a od 1299 r. - miasta.
   Najpoważniejsze badania archeologiczne na nakielskim grodzisku prowadzone były w latach 1958-1960 oraz 1963-1965.