GRODZISKO  W ŻAŁEM  gm. Brzuze, pow. Rypin
kategoria:

zabytki architektury - grodziska
opis: Wczesnośredniowieczne grodzisko w Żałem położone jest na ostańcu wysoczyznowym w dnie rynny subglacjalnej łączącej jezioro Kopiec z jeziorem Żalskim. Po zachodniej stronie grodziska przepływa rzeczka Ruziec. Grodzisko, tzw. Kopiec, posiada kształt nieregularnego owalu o wymiarach 170 x 110 metrów, wznosi się 13 m ponad dno doliny. Teren majdanu jest uprawiany rolniczo.  
   Gród powstał prawdopodobnie w początkach XII wieku, za panowania Władysława Hermana lub Bolesława Krzywoustego i był zapewne warownią książęcą. Spalony został zapewne w wyniku najazdów pruskich w XIII wieku lub najazdu krzyżackiego w 1329 r. W badaniach archeologicznych okres ten nazywany jest I fazą grodową.
   Później Żałe wraz z okolicznymi wioskami i jeziorami przeszło w posiadanie rodu Cholewów. W 1252 roku właściciel grodu przekazał Żałe księciu Kazimierzowi kujawskiemu. Prawdopodobnie książę pobudował na grodzisku murowany zamek, o czym świadczą liczne fragmenty cegieł odnalezione w wykopach w majdanie, pochodzące z XII-XIII wieku. Proces osadniczy na grodzisku zanikał w okresie późnego średniowiecza, aż do połowy XVI wieku, gdy na szczycie kopca zbudowano siedzibę rodu Żelskich herbu Ogończyk. Murowana z cegły rezydencja Żelskich stała w otoczeniu drewnianych budynków pomocniczych, a całość otoczona była parkanem wzdłuż linii starych wałów. Prawdopodobnie około połowy XVII wieku, w wyniku najazdów szwedzkich, zamek został zniszczony i siedziba Żelskich na wierzchołku grodziska przestała funkcjonować. Okres ten  nazywany jest II fazą zamkową.
źródło: Gałkowski Piotr, Brzuze i okolice, Brzuze, 2002
jak trafić: Żałe znajduje się 30 km na południe od Brodnicy, 8 km na południowy zachód od Rypina. Grodzisko w Żałem usytuowane zostało przy południowym brzegu Jeziora Kopiec, przy rozwidleniu dróg z Żałego do Borzymina, Nadroża i Brzuzego.
 
zdjęcie:


fot. ze strony http://www.brzuze.pl