opis: |
Budowę zamku w Nowem Krzyżacy rozpoczęli około połowy
XIV wieku. Wznieśli go na miejscu dawnego grodu pomorskiego, w którym
znajdował się drewniano-ziemny zamek. W 1308 roku Krzyżacy zniszczyli i
opanowali gród po krwawej walce z polska załogą. 7 czerwca 1313 roku
kupili Nowe od Piotra Święcy i jego braci, po czym przystąpili do budowy
nowego miasta - warowni. Na budowę zamku wybrali północno-wschodni
narożnik miasta, na nadwiślańskiej, urwistej skarpie, posiadającej
sprzyjające, naturalne warunki obronne. Miejsce to było też atrakcyjne
dzięki położeniu na linii frontu.
Krzyżacki zamek w Nowem był jednym z najmniejszych na Pomorzu i
nigdy nie był siedzibą komtura. Pełnił funkcje obronne, mieszkaniowe, ale
przede wszystkim urzędnicze. Otoczony był murami, połączonymi z murami
miejskimi i oddzielony od miasta fosą, która biegła pod dzisiejsza ul.
Zamkową. Posiadał dwa skrzydła: główne, od strony wschodniej i pomocnicze
od strony północnej. Obydwa budynki były murowane z cegły, o układzie
gotyckim, na podmurówce z kamienia polnego. Dach czterospadowy, kryty
dachówką. Zamek miał cztery, narożne wieże obronne. Główna, zwieńczona
rzędem podokapowych strzelnic, miała trzy kondygnacje i była
podpiwniczona.
Główne skrzydło zamku (istniejące do dziś), wzniesione na rzucie
prostokąta wydłużonego na osi północ południe, o wymiarach 39 m x 12,5 m,
był budynkiem mieszkalnym. W dolnej kondygnacji znajdowały się
pomieszczenie gospodarcze, natomiast na piętrze pokoje brata zakonnego i
rycerzy, refektarz (jadalnia), kaplica oraz pokój gościnny. Trzecia
kondygnacja, w poddaszu, przeznaczona była na spichlerze i magazyny oraz
pomieszczenia dla straży i strzelnice.
W 1464, po zajęciu Nowego przez wojska polskie, zamek stał się
siedzibą starostów niegrodowych. Został zniszczony w czasie wojen
szwedzkich. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. , Nowe znalazło się pod
zaborem pruskim. W 1787 roku z nakazu króla pruskiego Fryderyka II został
częściowo rozebrany. Budynek mieszkalny przebudowano i przekazano gminie
ewangelickiej z przeznaczeniem na kaplicę. Od 1844 roku, do połowy lat 70.
XX wieku, budynek pełnił funkcje remizy strażackiej. Mieścił się w nim
również magazyn przedsiębiorstwa skupu owoców i warzyw.
W 1979 roku rozpoczęto prace budowlane, rekonstrukcyjne i
konserwatorskie zamku. Pokryto go też nowym dachem. Budynek po renowacji
został zaadaptowany na Centrum Kultury. Mieści się w nim również
biblioteka oraz kawiarnia. |