Historia zamku
   Na niewielkim sztucznie podwyższonym wzniesieniu położonym na skraju wsi znajdują się ruiny krzyżackiego zamku. Początkowo Papowo należało do biskupów płockich a od roku 1222 do misyjnego biskupa pruskiego Chrystiana. W roku 1231 wieś przechodzi w ręce Zakonu Krzyżackiego. Po umocnieniu się władzy Zakonu na nowo przejętych terenach w drugiej połowie XIII Papowo staje się siedzibą komtura. Pierwsza wzmianka o komturii pochodzi z roku 1287. Za wyborem wsi Papowo na siedzibę komtura przemawiały zdecydowanie względy ekonomiczne i obronne. Wokół wsi rozciągały się rozległe dobra o urodzajnych glebach, którymi pod koniec XIII wieku zarządzał brat Aleksander, a sama wieś rozciągała się na brzegu jeziora. Wokół zamku uprawiano zboża, hodowano bydło, owce i konie. Źródła podają, że stada owiec niejednokrotnie liczyły po 2000 sztuk.
  Około roku 1280 przystąpiono do budowy zamku który zakończono w roku 1300. Był on jednym z pierwszych zamków-klasztorów na terenie państwa krzyżackiego. Na przełomie XIV i XV wieku wzrasta rola militarna zamku. Jest to ściśle związane z pogorszeniem się stosunków politycznych z Polską.  Podczas wojny z Zakonem w roku 1410 zamek mimo swej obronności został na krótko zajęty przez wojska Władysława Jagiełły. Klęska Krzyżaków pod Grunwaldem spowodowała, że około 1421 r. zlikwidowano mieszczące się w Papowie komturstwo, a warownia stała się siedzibą wójta. W roku 1454 zamek ponownie został zajęty przez Polaków i odzyskany przez Krzyżaków dopiero po czterech latach. Nie pozostał jednak długo w ich rękach. Już w kilka miesięcy później wojska polskie pod dowództwem Piotra z Szamotuł szturmem zdobyły zamek, który splądrowano i podpalono. Zgodnie z rozkazem królewskim warownia miała zostać zburzona, co częściowo zostało dokonane. W roku 1466, na mocy II pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią, Papowo wraz z całą ziemią chełmińską zostało przyłączone do Polski.
   W roku 1505 król Aleksander Jagiellończyk przekazał mocno zniszczony zamek wraz z wsią na własność biskupom chełmińskim. W ich rękach Papowo znajdowała się do roku 1772. Wtedy to zostało im odebrane na mocy decyzji króla pruskiego Fryderyka Wielkiego. Od tego momentu zamek zaczął szybko popadać w ruinę.

Architektura zamku
   Zamek - dom konwentualny umieszczono w południowo-zachodnim narożniku nieregularnego, obszernego przedzamcza. Miejsce to zostało sztucznie podwyższone i uformowane. Krawędzie wzgórza umocniono murami obronnymi, w które wkomponowano od strony wschodniej i północnej trzy otwarte od środka baszty. Sam zamek główny otoczony został szeroką fosą - zwłaszcza od zachodu i południa. Od północy zamek opływały wody niewielkiego strumienia, którego wody zasilały fosę. Narożniki zamku zostały wzmocnione ryzalitami wysuniętymi na 50 cm poza obręb murów. Na nich (prawdopodobnie) osadzono wieżyczki.
   Materiałem służącym do budowy zamku był głównie łupany kamień narzutowy, cegły i gruz. Zamek wybudowano na planie kwadratu o boku 40,3 m. Piwnice i parter posiadały sklepienia kolebkowe. Tutaj przechowywano główne zapasy żywności i jak na dom konwentualny, były one całkiem spore. Zgodnie z przyjętą w Zakonie Krzyżackim zasadą, reprezentacyjnym i mieszkalnym piętrem było piętro pierwsze. Wnętrza posiadały różne konstrukcyjnie sklepienia. Kaplica została usytuowana we wschodniej części skrzydła północno-wschodniego. W pozostałej części skrzydła umieszczono kapitularz. Obydwa pomieszczenia posiadały po cztery profilowane okna, po trzy od północy i po jednym w ścianach szczytowych.
   Pozostałe pomieszczenia pozostają do dziś nierozpoznane. W skrzydle południowo-wschodnim widoczny jest zarys niskiej, sklepionej kolebkowo sali. Fragmenty murów obwodowych posiadają okna strzelnicze.
   Wewnętrzny dziedziniec otoczony był dwukondygnacyjnym, drewnianym krużgankiem komunikacyjnym i posiadał centralnie usytuowaną studnie. Zamek otoczony był zewnętrznym murem obronnym, który spełniał jednocześnie zadania muru oporowego, ponieważ zamek ze wszystkich stron otaczała fosa. Od strony południowej i zachodniej zewnętrzna, a od północnej i wschodniej wewnętrzna. Wewnętrzna fosa była obustronnie obmurowana i oddzielała zamek właściwy od przedzamcza.
   Na zamek można było dostać się jedynie wjeżdżając od strony zachodniej, po moście przerzuconym nad fosą, przez budynek bramny, na przedzamcze. Z przedzamcza na zamek komturski prowadziła droga przez most postawiony na wschodniej fosie wewnętrznej i dalej przez warowne przedbramie i sień, wiodła przez bramę usytuowaną pośrodku skrzydła północnego na dziedziniec.
  Do naszych czasów z dawnej krzyżackiej warowni pozostały jedynie relikty zamku właściwego. Najlepiej zachowane jest skrzydło północne mieszczącego niegdyś kaplicę i kapitularz. Ze skrzydeł wschodniego i zachodniego pozostały jedynie grube mury zewnętrzne, natomiast ze skrzydła południowego zachowały się fragmenty murów przyziemia.

Dojazd do Papowa Biskupiego drogą krajową E75 na odcinku Chełmża-Stolno, z której w Zegartowicach należy skręcić na wschód. W centrum wsi, na skrzyżowaniu, skręcamy na północ w stronę gotyckiego kościoła. Ruiny zamku znajdują się na wzgórzu naprzeciw kościoła. Przez Papowo prowadzi turystyczny szlak pieszy w kolorze czerwonym.
 

fot. J. Strzelecki