KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. STANISŁAWA BISKUPA I MĘCZENNIKA W BYDGOSZCZY

kategoria:

zabytki architektury - budowle sakralne

opis:

Historia kościoła
Plany budowy kościoła na Siernieczku zaistniały wskutek wzrostu zaludnienia wschodnich dzielnic miasta. W latach 1890-1914 oraz w okresie międzywojennym powstała wschodnia dzielnica składowo-przemysłowa, którą zamieszkiwało ok. 5 tys. robotników pracujących w okolicznych fabrykach. Była to w przewadze ludność polska, katolicka. Po 1920 r., tereny te włączono do miasta Bydgoszczy, ale najbliższe świątynie stanowiły: bydgoska fara oraz kościół św. Mikołaja w Fordonie odległe o ok. 6 km. Co więcej dzielnica była podzielona miedzy dwie parafie należące do oddzielnych diecezji: gnieźnieńskiej i chełmińskiej. Pomysł budowy katolickiego kościoła na Siernieczku zainicjowało powstałe w dniu 8 kwietnia 1923 r. "Stowarzyszenie Budowy Kościoła dla Siernieczka i okolic". Patronem tego przedsięwzięcia obrano ks. prałata Tadeusza Malczewskiego, proboszcza z fary. W skład stowarzyszenia weszło 68 osób, a zarząd stanowili wyżsi urzędnicy, przemysłowcy i radni zamieszkujący ten teren. Projekt kościoła wykonał bydgoski rajca miejski inż. Bogdan Raczkowski. Natomiast Rada Miejska darowała stowarzyszeniu teren, na którym stał dawny domek posterunku policji.
   Budowę kościoła rozpoczęto w czerwcu 1923 r. od rozbiórki dawnego posterunku policji, następnie wmurowano korpus świątyni, podstawę wieży i zakrystię. Budynek w stanie surowym, przykryty dachem wzniesiono do końca 1923 roku. 18 maja 1924 r. ukończono budowę wieży i odbyła się wtedy uroczystość poświęcenia krzyża na kościele. Wykończenie kościoła nastąpiło do października 1925 roku. Wnętrze wzbogacono m.in. o ołtarz, witraże w prezbiterium, ambonę, tabernakulum, sprzęty i szaty kościelne. Budowa kościoła kosztowała około 110 tys. złotych, z czego wydano zaledwie 10 tys. złotych w gotówce. Na resztę składały się ofiary w materiałach i bezpłatne prace robotników oraz pracowników administracji.
   Uroczyste poświęcenie kościoła nastąpiło 21 maja 1925 roku w obecności duchowieństwa, władz miejskich, stowarzyszeń z całej Bydgoszczy i kilku tysięcy wiernych. Głównym celebrantem był ks. prałat Malczewski z fary, a kościół otrzymał wezwanie Świętej Rodziny. Było to pierwsze poświęcenie nowego kościoła katolickiego w Bydgoszczy po odzyskaniu niepodległości. W 1926 roku od kościoła wzięła nazwę sąsiednia ulica, łącząca ul. Fordońską z ulicą Witebską, którą nazwano ul. Kapliczną. W okresie międzywojennym wzbogacono wystrój kościoła m.in. ufundowano stacje drogi krzyżowej oraz chorągwie miejscowych stowarzyszeń kościelnych.
   6 marca 1927 roku kościół wizytował prymas Polski arcybiskup August Hlond, a w sierpniu tegoż roku biskup chełmiński Stanisław Wojciech Okoniewski. Spełniając życzenie miejscowej ludności teren Siernieczka, Fordonka i Brdyujścia włączono z diecezji chełmińskiej do gnieźnieńskiej w obręb parafii farnej. Prymas zmienił również wezwanie ze św. Rodziny na św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Do 1946 r. świątynia była kościołem filialnym fary.
   Od 1937 roku pierwszym i ostatnim substytutem był ksiądz Antoni Świadek. W latach 1937-1939 doprowadził on do budowy plebanii przy kościele. Za spowiadanie wiernych w języku polskim został on w 1942 roku aresztowany, wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau i zamordowany. W 1999 r. ks. A. Świadek został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II.
   Parafia przy kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika została ustanowiona 1 października 1946 roku dekretem ks. kardynała Augusta Hlonda, a jej pierwszym proboszczem został ks. dr Jan Więckiewicz. W latach 1952-1957 przebywały w parafii siostry elżbietanki, które sprowadził tutaj proboszcz ks. Józef Batkowski. To on właśnie zbudował m.in. salkę katechetyczną przy plebanii, dzwonnicę, zainstalował dzwony, którym nadano imiona świętych: Stanisława i Józefa, a także odnowił wnętrze świątyni, stworzył z podcienia kruchtę kościelną i zainstalował przebudowane organy oraz ogrzewanie w kościele i na plebanii.

Architektura kościoła
Świątynia formą architektoniczną nawiązuje do wiejskich kościołów drewnianych. Kościół jest ceglany, otynkowany, z wieżą w górnej partii drewnianą zwieńczoną baniastym hełmem. Prostokątna nawa poprzedzona jest od południa masywną wieżą i kruchtą. Od północy do nawy przylega węższe prezbiterium, zamknięte pięcioboczną absydą. Od zachodu dostawiona jest prostokątna zakrystia. W prezbiterium zastosowano sklepienie pozorne, a w nawie i absydzie strop drewniany. Korpus świątyni nakryty jest dachem czterospadowym. Naroża kościoła opięte są pochyłymi przyporami.
   We wnętrzu kościoła znajduje się empora nad wejściem. W prezbiterium są trzy witraże z 1924 roku z fundacji prezydenta miasta Bydgoszczy Bernarda Śliwińskiego oraz radcy Artura Franke. Przedstawiają one: św. Rodzinę, św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz św. Bernarda. W kruchcie znajduje się ufundowana w 1948 roku tablica pamiątkowa ku czci bł. ks. Antoniego Świadka.

źródło: Jarkiewicz Z., Parę uzupełnień do historii budowy kościoła na Siernieczku, Kronika Bydgoska XVIII, Bydgoszcz, 1998
Parucka K., Zabytki Bydgoszczy, Bydgoszcz, 2008
Nowicki P., Zarys dziejów parafii na Siernieczku (1923-1995), Kronika Bydgoska XVII (1995), Bydgoszcz, 1996
jak trafić:

Kościół p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Bydgoszczy znajduje się przy ul. Kaplicznej 1, na osiedlu Siernieczek w Bydgoszczy.
 

zdjęcie:

fot. P. Hartwich