KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. DOMINIKA W CHODCZU  pow. Włocławek

zabytki architektury - budowle sakralne

Historia
Chodecz to najpierw wieś, a potem miasteczko należące do rodziny Kretkowskich. Jan z Kretkowa, wojewoda brzesko-kujawski uzyskał od króla Władysława Jagiellończyka prawa miejskie, co potwierdził w 1512 roku król Zygmunt I. Kretkowscy wybudowali też zamek, który znajdował się na wyspie na jeziorze, przy polu zwanym Zameczek. Zniszczenia podczas wojen szwedzkich spowodowały upadek miasta, które zeszło do roli osady rolniczej. Prawa miejskie Chodecz odzyskał  w 1822 roku. Pewne ożywienie miasteczku przyniosła budowa w 1860 roku szosy sieradzko-włocławskiej, a w 1862 roku kolei warszawsko-bydgoskiej.
   Parafia wzmiankowana w latach 1325-1327. Prawdopodobnie jeszcze wcześniej istniał tutaj drewniany kościół p.w. św. Dominika, który ufundowali Kretkowscy. To właśnie przy nim w 1460 roku Andrzej Kretkowski ufundował kolegium mansjonarzy, podnosząc go tym samym do rangi prepozytury. Kiedy w 1520 roku świątynia spłonęła, odbudowano ją, ale już murowaną. Zarówno świątynia, jak i parafia były przez kolatorów Kretkowskich bogato uposażone i wyposażone. Najazd Szwedów w XVII wieku tak dalece zniszczył kościół, że zbudowany nowy, także murowany. Niestety ten okazał się mało trwały, skoro już w XVIII wieku musiano go naprawiać, a około 1826 roku ówczesny kolator Ignacy Lipski dokonał gruntownej restauracji. Tak podratowana świątynia spłonęła w 1844 roku. Odbudowano ją w latach 1849-1852, ale już dzięki staraniom proboszcza i parafian. Na początku XX wieku przebudowana i powiększona: wzniesiono wówczas absydę i nową zakrystię.

Architektura
Kościół p.w. św. Dominika w Chodczu to świątynia murowana z cegły, neogotycka, orientowana. Posiada prezbiterium z wydzieloną trójbocznie zamkniętą absydą, przy nim po bokach przybudówki zakrystii i skarbca. Korpus trójnawowy, pięcioprzęsłowy, pseudohalowy, z nieco wyższą nawą główną, parą nieznacznie niższych kaplic o charakterze transeptu po bokach przęsła wschodniego i kwadratową  wieżą od zachodu, wtopioną w korpus, mieszczącą w przyziemiu kruchtę. Po jej bokach dwa pomieszczenia kaplic, stanowiące przedłużenie naw bocznych. Wnętrze nakryte sklepieniami gwiaździstymi, w kaplicy północnej trzy przęsła sklepień krzyżowo-żebrowych, spływających na ozdobne wsporniki, a w kaplicy południowej sklepienie z początku XX wieku, ośmiopolowe, ze stiukowymi żebrami. Arkady międzynawowe, ostrołukowe, wsparte na ośmiobocznych filarach z oprofilowanymi cokołami i kapitelami. Okna i wejścia zamknięte łukami ostrymi. Na zewnątrz kościół opięty w narożach szkarpami o jednym uskoku. Kaplice o podziałach ramowych, tworzących w szczytach układy schodkowe; w górnej strefie ich ścian okna koliste. Wieża rozdzielona na dwie kondygnacje szerokim fryzem z dekoracją rombową, z formowanej cegły. Portal z początku XX w., ostrołukowy, zwieńczony wimpergą; po bokach dwie ostrołukowe nisze, powyżej analogicznie zamknięte okno oraz płycina z tarczą zegarową. W wejściu drzwi z początku wieku XX, żelazne, skośnie okute, z rozetami i antabami w kształcie lwich głów. W górnej kondygnacji pary wysokich, ostrołukowych profilowanych okien. W zwieńczeniu iglica ujęta attykowymi szczytami złożonymi ze sterczyn i wimperg z kolistymi płycinami i kwiatonowymi zwieńczeniami. Dachy dwuspadowe oraz iglica pobite blachą; na wieży rynny-rzygacze z blachy zakończone głowami smoków. Polichromia i mozaiki wykonane przez małżeństwo Helenę i Lecha Grześkiewiczów w latach 1967-1972. Wokół kościoła mur neogotycki z przełomu XIX/XX w., w dolnej strefie z głazów narzutowych, w górnej z cegły, częściowo otynkowany, dzielony rytmicznie słupkami z blendami, szczycikami i krzyżującymi się daszkami. Z tychże słupów utworzone bramy i furty od zachodu, południa i północnego zachodu.

Zabytkowe wyposażenie
Wyposażenie kościoła neogotyckie  z przełomu XIX/XX w. W ołtarzu głównym rzeźby figuralne dzieło Kazimierza Mieczysława Chudzińskiego. Na uwagę zasługują cztery obrazy:
- Matka Boska Niepokalanie Poczęta, barokowy z II połowy XVII wieku, w sukience i koronie srebrnej bogato trybowanej z początku XVIII wieku
- Ukrzyżowanie, późnobarokowy z końca XVIII wieku, pochodzący z kaplicy cmentarnej
- Wniebowstąpienie, klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku
- Trójca Święta, pędzla Józefa Ballauma z 1910 roku.

Założenie cmentarne
Ufundowane w 1799 roku przez Jakuba Zygmunta Kretkowskiego, starostę bobrownickiego i przedeckiego, który założył przy kaplicy Dom Braci Szpitalnych o charakterze przytułka. Na tymże cmentarzu został pochowany w 1810 roku. Wzdłuż ulicy Warszawskiej symetryczna kompozycja z kaplicą pośrodku i dwoma występującymi przed lico jej fasady długimi budynkami mieszczącymi: od północy dawny przytułek a od południa katakumby grobowe.

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI: Województwo bydgoskie, pod red. T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego, z. 18: Włocławek i okolice, oprac. W. Puget i in., Warszawa, 1988
Diecezja włocławska 2000, Włocławek, 2001

Miejscowość Chodecz położona jest na niewielkim wzniesieniu, opadającym stromo ku południowemu zachodowi w stronę Jeziora Chodeckiego. Ośrodkiem jest czworoboczny rynek z pięcioma ulicami wybiegającymi z naroży. Na wschód od rynku znajduje się kościół parafialny p.w. św. Dominika, a nieco dalej cmentarz z kaplicą p.w. św. Jakuba.  Do Chodcza dojechać można drogą krajową do Lubienia Kujawskiego, gdzie skręcamy w drogę lokalną i po 8 km jazdy jesteśmy na miejscu. Można też skorzystać z autobusów PKS z Włocławka.
 

fot. ze strony www.parafia.chodecz.p9.pl