KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. BARTŁOMIEJA W SZEMBRUKU  gm. Rogóźno, pow. Grudziądz

zabytki architektury - budowle sakralne

Parafię katolicką w Szembruku założyli Krzyżacy w 1306 roku na mocy przywileju lokalnego, nadanego przez mistrza krajowego Konrada von Sacka.  Zapewne w tym samym czasie wzniesiono pierwszy kościół, wzmiankowany w źródłach w 1414 roku przy okazji spisu szkód jako spalony. W czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1414 roku parafia poniosła poważne straty w ludziach: zabito proboszcza oraz 21 mieszkańców. Po odbudowie  wsi i świątyni (zbudowano ją w tzw. mur pruski) życie religijne i gospodarcze parafii rozkwitało przez ponad 200 lat - szczególnie pod rządami królewskimi. Ponowne zniszczenie kościoła i wsi Szembruk nastąpiło w 1628 roku.
   Obecny drewniany kościół parafialny został zbudowany w latach 1715-1716 staraniem księdza Grzegorza Schmeltera, dziekana łasińskiego i młynarza Mortęskiego. Kościół poświęcił ks. Grzegorz Schmelter w 1716 roku. W 1741 roku nadbudowano  latarnię nad wieżą z chorągiewką (dziś widnieje na niej napis IHS 1741-2002). W drugiej połowie XIX wieku od strony północnej dobudowano w miejscu starej nową kruchtę w konstrukcji szkieletowej. Okres drugiej wojny światowej kościół przetrwał bez uszczerbku, jedynie dwumetrowej figurze Chrystusa błogosławiącego Niemcy przetrącili palce u ręki, gdy ta nie chciała się przewrócić.
   Szembrucka świątynia jest orientowana, drewniana, zbudowana w stylu późnego baroku w konstrukcji zrębowej, z oszalunkiem, na fundamentach z kamienia polnego i cegły. Nawa kościoła została zbudowana na rzucie kwadratu, do którego od wschodu dobudowano zamknięte trójbocznie prezbiterium i oddzielono od nawy belką tęczową. Po bokach prezbiterium znajdują się symetrycznie dwa pomieszczenia: zakrystia i pomieszczenie gospodarcze. Ściany nawy kościoła zdobione są profilowanym gzymsem. W ścianach umieszczono prostokątne okna. Bryła kościoła pokryta jest dwuspadowym dachem, a wnętrze nakryte pozornym sklepieniem kolebkowym o spłaszczonym łuku. Natomiast w pomieszczeniach przy prezbiterium sklepienie uproszczono belką. Od zachodu dobudowano trójkondygnacyjną wieżę, zwieńczoną pseudobarokową ośmioboczną latarnią, w której otwory okienne zakryto blaszaną żaluzją.
   Wyposażenie kościoła p.w. św. Bartłomieja w Szembruku jest w głównej mierze barokowe. Najcenniejsza jest barokowa polichromia wykonana po 1715 roku: w prezbiterium na ścianie wschodniej - tło ołtarza w formie paludamentu; na sklepieniu - przedstawienia MB Niepokalanie Poczętej; w narożach, w prostokątnych i owalnych płycinach - postacie ewangelistów; na sklepieniu nawy - św. Bartłomiej z muzykującymi aniołami, w narożach - medaliony z postaciami św. Grzegorza i Wojciecha, Rocha i Sebastiana. Barokowy ołtarz główny i ołtarze boczne pochodzą z tego samego okresu. W kościele znajduje się też barokowa chrzcielnica z XVII wieku (z barokowo-ludową grupą Chrztu w Jordanie). Do ciekawych zabytków należą jeszcze: konfesjonał z 1751 roku, dwie XVIII-wieczne  ławy kolatorskie, feretrony barokowe z końca XVII wieku z rzeźbą św. Józefa z Dzieciątkiem z XVIII wieku oraz barokowa Grupa Ukrzyżowania z czasu budowy kościoła, usytuowana na belce tęczowej. W wieży kościelnej znajduje się dzwon odlany w 1711 roku w Gdańsku, z monogramem MW.

Diecezja Toruńska historia i teraźniejszość, t. 12, Dekanat łasiński, pod red. S. Kardasza, Toruń, 1997
http://szembruk.republika.pl

Z Bydgoszczy dojedziemy do Szembruka drogą krajową nr 1 do miejscowości Dolna Grupa, gdzie skręcamy w drogę krajową nr 16 i przez Dragacz i Grudziądz dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą lokalną, prowadząca do Szembruka przez Rogóźno i Szembruczek. Osoby niezmotoryzowane powinny skorzystać z autobusów PKS dojeżdżających do Szembruka z Grudziądza i Łasina.
 

fot. P. Hartwich

fot. ze strony: www.powiatgrudziadzki.pl