KOŚCIÓŁ P.W. NARODZENIA NMP  W  SZYNWAŁDZIE
gm. Łasin, pow. Grudziądz

kategoria:

zabytki architektury - budowle sakralne

opis:

Początek parafii w Szynwałdzie jest związany z lokacją wsi i datuje się na około 1320 r. W 1330 roku wielki mistrz Werner von Orseln nadał prawo patronatu kościoła i kaplicy NMP klasztorowi cysterek z Torunia. W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) kościół wraz z kaplicą zniszczono. Dopiero w 1587 roku Stanisław Kostka, ówczesny dzierżawca Szynwałdu, ufundował nową kaplicę na miejscu starej zakrystii, która odtąd służyła jako kościół parafialny.
   U schyłku XVII w. przedsionek na drugim boku prezbiterium nadbudowano lożą patronacką (obecnie składzik), a fasadę przesłonięto czterokondygnacyjną wieżą z łamanym hełmem ostrosłupowym. Konsekracji kościoła dokonał biskup Wawrzyniec Gębicki. Większe remonty kościoła przeprowadzono W XVIII wieku i w 1857 roku, kiedy to nastąpiło oskarpowanie kaplicy. Natomiast w latach 90. XX wieku przeprowadzono pełną konserwację polichromowanego sklepienia.
   Kościół p.w. Narodzenia NMP w Szynwałdzie jest kościołem orientowanym, murowanym z cegły w układzie gotyckim z późnorenesansową kaplicą. Korpus nawowy na planie zbliżonym do kwadratu, z kwadratową czterokondygnacyjną wieżą od zachodu, przybudówką od strony południowej oraz trójbocznie zamkniętym, niższym i węższym prezbiterium od wschodu. Do południowego boku prezbiterium przylega dobudówka mieszcząca zakrystię i kruchtę boczną na dole i dawną lożę kolatorską, do boku północnego - kwadratowa kaplica. Cały kościół jest oskarpowany dwuuskokowo.
   Elewacja południowa przesłonięta bryłą przybudówki, zakrystii i kruchty bocznej; w ścianie korpusu widoczny jeden otwór okienny, w przybudówce ostrołukowy portal ze sfazowanym uskokiem. Elewacja północna dwuosiowa w partii korpusu: w części prezbiterialnej przesłonięta bryłą kaplicy zwieńczonej dwustrefowym szczytem ujętym w spływy, dzielonym fryzami opaskowymi, zakończonym trójkątnym szczytem z chorągiewką, na której herb Dąbrowa, monogram Stanisława Kostki i cyfry 87 (1587 r.). Kondygnacje wieży rozdzielone fryzami opaskowymi; na osi otwór wejściowy ujęty w dwa zamknięte półkoliście okienka. Nad wejściem kamienna tablica upamiętniająca przebudowę w 1594 roku z herbami Łodzia (Łaskich) i własnym Konigsecków. W drugiej kondygnacji dwa otwory okienne oddzielone blendą, dwie wyższe kondygnacje z bliźnimi oknami. Kościół nakryty osobnymi dachami dwuspadowymi, a wieża dachem namiotowym przechodzącym w ośmioboczną iglicę (blacha) zwieńczoną chorągiewką z herbem i monogramem Zofii Konigseck-Łęskiej. Wnętrze świątyni nakryte jest XVII-wieczną pozorną kolebką, w zakrystii sklepienie kolebkowo-krzyżowe, w przedsionku sklepienie kolebkowe, w dawnej loży, kaplicy i w kruchcie podwieżowej stropy płaskie.
   Wyposażenie kościoła p.w. Narodzenia NMP w Szynwałdzie jest przeważnie barokowe. Na sklepieniu prezbiterium barokowa polichromia z końca XVIII wieku z przedstawieniem gołębicy Ducha Świętego, pelikana, baranka eucharystycznego oraz adorujących aniołów; po bokach, w prostokątnych obramieniach, sceny Zwiastowania, Koronacji NMP, MB Szkaplerzna, NMP zwyciężająca zło; na ścianie tarczowej Chrystus Błogosławiący. Na sklepieniu nawy polichromia z pierwszej polowy XIX wieku: koliste obramienie z glorią, aniołami, gwiazdami i ornamentami roślinnymi; w polach bocznych sceny: Krzak gorejący, Jonasz pod bluszczem, Daniel w lwiej jamie, Ukaranie Heliodora. Późnorenesansowe witraże z 1594 roku złożone z dwóch kwater heraldycznych i dwóch kolistych medalionów z przedstawieniami Chrztu Chrystusa w Jordanie i Ukrzyżowania. Barokowy ołtarz główny z przełomu XVII i XVIII wieku z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem osłoniętym srebrnymi trybowanymi sukienkami i koronami oraz plakietkami wotywnymi. Na zasuwie obraz  z przełomu XVIII i XIX w. z przedstawieniem NMP Niepokalanie Poczętej. Do ciekawszych zabytków zalicza się: barokową ambonę z pierwszej ćwierci XVIII w., manierystyczną kamienną chrzcielnicę z końca XVI wieku płaskorzeźbioną z postaciami czterech ewangelistów; barokowy drewniany chór muzyczny z I połowy XVIII wieku; barokową szafę zakrystyjną z XVIII wieku i dwa krucyfiksy procesyjne z XVIII-XIX w. oraz feretron z pierwszej połowy XVIII wieku.

źródło: Diecezja Toruńska historia i teraźniejszość, t. 12, Dekanat łasiński, pod red. S. Kardasza, Toruń, 1997
jak trafić:

Z Bydgoszczy do Szynwałdu dojedziemy drogą krajową nr 1 do miejscowości Dolna Grupa, gdzie skręcamy w drogę krajową nr 16 i przez Dragacz, Grudziądz, Kłódkę i Rogóźno-Zamek dojeżdżamy do Łasina. Tam wjeżdżamy w drogę lokalną prowadzącą przez Stare Błonowo, Wydrzno do Szynwałdu. Osoby, które nie posiadają własnego środka transportu powinny skorzystać z dojazdu autobusami PKS z Grudziądza lub Łasina.

zdjęcie:


fot. P. Hartwich