|
opis: |
Podcieniowa chata w Chrystkowie koło Gruczna zbudowana
została w 1770 roku. Dom i budynki inwentarskie usytuowane są na
naturalnych i sztucznie usypanych wzniesieniach. To jeden z ostatnich i
najcenniejszy
dość dobrze zachowany obiekt w Dolinie Dolnej Wisły, pozostałość po holenderskich osadnikach
mennonitach sprowadzonych do Polski w dobie reformacji.
Obiekt stanowi
przykład formy architektonicznej doskonale przystosowanej do żywiołu
powodzi. Obszerny dom kryty strzechą trzcinową, posiada podcień wsparty na
pięciu słupach, wykorzystywany kiedyś jako spichlerz i umożliwiający wjazd
wozu z workami zboża, które do wnętrza wciągano przez otwór znajdujący się
w pułapie. Obecnie gromadzone są tu eksponaty muzealne związane z
codziennym życiem rolników i rybaków. Zachowała się zrębowa konstrukcja
budynku z kompletem zabytkowej stolarki okiennej i drzwiowej, komin
"butelkowy", płyciny drewniane i przepierzenia z imponującej szerokości
desek, świadczące o nieosiągalnym już w naszych czasach budulcu. Dom
zbudowany został z sosnowych bali łączonych w narożach na jaskółczy ogon.
Dominujący dach, którego wysokość jest prawie trzykrotną wielokrotnością
ścian kryje miejsce na pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze.
Konstrukcja i zdobnictwo
przejawiające się w stylowym opracowaniu szczegółów, zwłaszcza podcienia
oraz stolarki okiennej i drzwiowej, są świadectwem niezwykłych
umiejętności cieśli, którzy zbudowali tę chatę na rzucie prostokąta o
wymiarach 21m x 11m. Drewniana chata w Chrystkowie była centrum dużego
gospodarstwa, na terenie którego znajdowało się kiedyś wiele innych
budynków gospodarczych. Były to: murowana obora, stajnia, chlewnia i
wozownia pod jednym dachem oraz drewniana stodoła i murowane z cegieł:
kuźnia, owczarnia i piwnice. W istniejącym do dziś budynku inwentarskim, znajdującym się naprzeciw chaty, zobaczyć można system równi pochyłych
umożliwiających kiedyś przeprowadzanie zwierząt na poddasze podczas
powodzi.
W 1992 r. chata wpisana została do centralnego rejestru
zabytków.
Wykupienie obiektu w 1996 r. przez Dyrekcję
Zespołu Parków Krajobrazowych
Chełmińskiego i Nadwiślańskiego, pozwoliło na rozpoczęcie prac
konserwatorsko-remontowych np. zmianę całej strzechy, odtwarzanie
witrażowych okien oraz utworzenie w oparciu o całą zagrodę Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego ZPKChiN. |
