|
DWÓR W DĄBIU KUJAWSKIM gm. Lubraniec, pow. Włocławek |
||
| kategoria: |
zabytki architektury - pałace, dworki, chaty |
|
| opis: |
Dąbie Kujawskie było gniazdem rodowym Dąmbskich od XV wieku do 1777 roku.
Wtedy to Stanisław Dąmbski, wojewoda brzesko-kujawski sprzedał wieś
stolnikowi kowalskiemu Ignacemu Zagajewskiemu. Ten około 1790 roku
zbudował dwór na miejscu starszego założenia obronnego, o czym może
świadczyć charakter trzech sklepionych krzyżowo i kolebkowo piwnic
znajdujących się pod korpusem głównym od strony wschodniej, a także fosa.
Dwór był pierwotnie budowlą w całości drewnianą o konstrukcji zrębowej na
podmurowaniu. W końcu XVIII wieku rozbudowano alkierze flankujące fasadę
główną i prawdopodobnie przebudowano dach, który wcześniej mógł być
jednopołaciowy. Część środkowa w przyziemiu pod facjatą była murowana, na
piętrze szachulcowa. Od 1777 r. do 1858 r. dwór w Dąbiu należał do rodziny Zagajewskich, od których odkupił go Jan Mittelstaedt, uczestnik Powstań Wielkopolskiego i Styczniowego. To właśnie za jego czasów dwór został otynkowany i częściowo obmurowany. Wtedy też dobudowano alkierz północno-zachodni i sień łączącą go z już istniejącym alkierzem. Wszystkie alkierze otrzymały przedsionki. Budynek ustawiony był fasadą główną na południe. Była to budowla parterowa z facjatą na osi korpusu głównego, kryta wysokimi dachami łamanymi. Postawiona została na wysokiej podmurówce, toteż wszystkie wejścia poprzedzone były schodami. Cały dwór posiadał cokołową odsadzkę na wysokości od 60 do 80 cm od poziomu gruntu. Bryła jego zwieńczona była oblegającym cały budynek drewnianym gzymsem. Plan dworu zawierał pierwotnie prostokątny korpus główny o wymiarach 21 x 11,5 m i przylegające do niego narożnikowe, na jedną trzecią długości ścian dwa kwadratowe alkierze o wymiarach 8,5 x 8,5 m. Korpus główny był dwutraktowy z nieco szerszym traktem frontowym. Wnętrze zostało przedzielone symetrycznie na trzy przęsła. Przy przęśle środkowym od południa znajdował się czterokolumnowy ganek z balkonem, a od północy taras z zejściem do ogrodu. Bryła dworu ze względu na jego alkierzowy charakter była rozczłonkowana. W horyzontalnym układzie dominowały wysokie, łamane dachy. Nad częścią centralną górował dach czterospadowy skrzyżowany na osi w tym samym poziomie z dachem dwuspadowym przechodzącej w poprzek facjaty. Elewacja frontowa w części głównej była siedmioosiowa, z tym, że trzy wąskie osie centralne były skupione w obrębie ganku. Flankowały je dwuosiowe elewacje alkierzy, z oknami symetrycznie odsuniętymi od środka. Wszystkie ściany opasane były wysokim cokołem i zwieńczone wąskim gzymsem podokapowym. Narożniki były boniowane. Facjata składała się z trzech wąskich osi okiennych i miała także boniowane naroża z otynkowanych desek. Zwieńczone były grubo gzymsowanym, trójkątnym naczółkiem z półkolistym świetlikiem na osi. Balkon był wsparty dwoma parami kolumn toskańskich, o przysadzistych formach i wypukłych trzonach. Poprzedzony był on szerokim ciągiem schodów obejmujących całą szerokość trzyosiowej części centralnej. Balkon posiadał balustradę drewnianą rozpiętą między murowanymi cokolikami ustawionymi na przedłużeniach kolumn. Elewacja ogrodowa była podobna do frontowej, a jedyna różnica polegała na tym, że część środkowa na piętrze posiadała dwie osie okienne. Jej oś w przyziemiu wyznaczały przeszklone drzwi wychodzące na prostokątny taras, pośrodku zamknięty półkoliście, po bokach opadający dwoma ciągami schodów. Taras był ogrodzony filarami cokołowymi analogicznie jak balkon, przywiązanymi w części frontowej poręczami. Zarówno balkon, schody frontowe, taras i schody ogrodowe pochodzą z końca XIX wieku. Wówczas także zbudowano oficynę dworską. Teren wokół dworu nie miał sztucznego ogrodzenia, był natomiast otoczony fosą obsadzoną szpalerami drzew. Przed gankiem znajdował się kolisty podjazd z klombem osadzonym niskim, strzyżonym żywopłotem głogowym. Podjazd wychodził osiową alejką przez murowany mostek, ku drodze dojazdowej obsadzonej orzechem włoskim. Droga ta w sąsiedztwie założenia rozciągała się w kierunku Kąkowej Woli, stanowiąc wschodnią granicę założenia. Od strony północnej teren dworski sąsiadował z polami uprawnymi. Granicę południowo-zachodnią stanowił staw rybny. Dwór w Dąbiu Kujawskim do 1944 roku należał do rodziny Szajewskich. Po 1945 r. majątek upaństwowiono. W 1983 r. dwór po latach upaństwowienia przeszedł w ręce prywatne. W/g planów właścicieli (państwa M. i J. Zych) miał odzyskać blask. Po kilku latach pobytu państwo Zychowie opuszczają posiadłość. Pozostawiony obiekt stał się miejscem rabunku i zniszczeń. W końcu lat 80. istniał jeszcze alkierz i przylegające do niego fragmenty ścian korpusu. Dwór w Dąbiu Kujawskim był do niedawna najstarszym na tym terenie zabytkiem architektury rezydencjonalnej. Reprezentował on wzorcowy typ dworu polskiego. Obecnie dwór znajduje się w stanie ruiny - jego centralna część została rozebrana, ostały się skrzydła, ale i one są kompletnie zrujnowane i grożą zawaleniem (2009 r.). Zachowały się resztki drzew zdewastowanego parku krajobrazowego, ślady fosy i mostku. |
|
| źródło: | Materiały do dziejów rezydencji w Polsce: Kujawy wschodnie, t.1, cz. 1, pod red. Stanisława Kunikowskiego, Włocławek, 2000 | |
| jak trafić: |
Do Dąbia Kujawskiego można dojechać drogą międzynarodową nr 62 na odcinku
Radziejów-Brześć Kujawski, gdzie w miejscowości Redecz Krukowy skręcamy na
południe i po ok. 4 km jazdy jesteśmy na miejscu lub skorzystać z
autobusów PKS jadących z Lubrańca lub Brześcia Kujawskiego. Ruiny dworu
znajdują się w starym, zdziczałym parku w północno-wschodniej części wsi
przy drodze do Kąkowej Woli. |
|
| zdjęcie: |
|
|
|
|
||
