PAŁAC W KIKOLE  pow. Lipno
kategoria:

zabytki architektury - pałace, dworki, chaty
opis: Pałac w Kikole wybudowany został około 1790 roku z inicjatywy Ignacego Antoniego Zboińskiego. Obecnie istniejąca rezydencja zastąpiła wcześniejszą siedzibę mieszkalną należącą od końca XVII w. do Zboińskich. Pierwszym spośród Zboińskich właścicielem Kikoła był Wojciech Jan, dziadek wspomnianego Ignacego Antoniego. W posiadanie Kikoła wszedł on około 1685 roku. Po jego śmierci Kikół objął jego syn - Franciszek, potem Ignacy Antoni, który podjął decyzję o budowie nowej siedziby według projektu Stanisława Zawadzkiego. W latach 40. XIX wieku Karol Zboiński założył park otaczający pałac.
   Pałac w Kikole jest budowlą zwartą, dwukondygnacyjną, założoną na rzucie prostokąta z płytkimi ryzalitami skrajnymi w fasadzie, portykiem wgłębnym usytuowanym pomiędzy tymi ryzalitami oraz z głębokimi ryzalitami skrajnymi w elewacji tylnej, otwierającej się na założenie parkowe. Segment główny przykrywa dach czterospadowy, ryzality fasady otrzymały własne dachy dwuspadowe o kalenicach ustawionych poprzecznie w stosunku do osi wzdłużnej pałacu, zaś ryzality elewacji tylnej - dachy trójspadowe. Elewacja frontowa pałacu jest dwunastoosiowa. Triady skrajnych osi zajmują ryzality zwieńczone trójkątnymi frontonami, zaś siedem centralnych osi wypełnia portyk z toskańskimi kolumnami. Na elewacjach ryzalitów znajdują się toskańskie pilastry. Podział horyzontalny uzyskano za pomocą gładkiego fryzu, zastosowanego na elewacji wewnątrz portyku wgłębnego. Okna  w częściach ryzalitowych posiadają ozdobę w postaci  trójkątnych frontonów, natomiast okna w w portyku wgłębnym pozbawione są architektonicznej oprawy. Mury fasady wieńczy belkowanie złożone z architrawu, fryzu i gzymsu. Elewacja tylna, podobnie jak frontowa, jest trzynastoosiowa. Trójosiowe ryzality skrajne otrzymały taki sam schemat kompozycyjny i detal architektoniczny jak ryzality fasady, z tą jednak różnicą, iż ryzalitów nie wieńczą trójkątne frontony, zaś okna pozbawione są trójkątnych naczółków. Przed wgłębną częścią elewacji tylnej znajduje się ujęty ryzalitami taras, z niskimi murkami zwieńczonymi ozdobnymi wazami. Taras ten szerokimi schodami komunikuje się z położoną w obniżeniu terenu częścią parkową. Elewacja boczna wschodnia jest sześcioosiowa i posiada analogiczne jak w pozostałych elewacjach główne akcenty poziome, w postaci wydzielonego odsadzką cokołu oraz gzymsu. Belkowania poprowadzono jedynie nad skrajnymi osiami, wspierając je na toskańskich pilastrach. Cztery środkowe osie otrzymały postać pseudoryzalitu. Schemat kompozycyjny wschodniej elewacji bocznej powtórzono na elewacji zachodniej, z tym że pseudoryzalitem objęto tutaj siedem osi, zaś skrajne osie są znacznie węższe niż w elewacji wschodniej.
   Na parterze segmentu głównego wnętrza zakomponowano opierając się na schemacie dwutraktowym trójpasmowym. Pasmo główne tworzy sień oraz usytuowane za nią duże wnętrze z trzema wysokimi okna sięgającymi podłogi, otwierające się na taras przy elewacji tylnej. Po bokach pasma głównego zlokalizowane są po dwa pomieszczenia. Segment wschodni zajmują ujęte w jedno pasmo trzy wnętrza, z których centralne dwukondygnacjowe pomieszczenie, tzw. Sala Rycerska, zajmuje większą część. Segment zachodni zajmują analogiczne trzy pomieszczenia, z tym że centralne jest jednokondygnacjowe. Rozkład wnętrz na piętrze powtarza zasadniczo schemat parteru, z tą różnicą, że trakt frontowy segmentu głównego zajmuje wielki hol z parami kolumienek, wydzielających wschodnią i zachodnią cześć tego holu. Bogaty, malarski wystrój wnętrz pałacowych przetrwał do chwili obecnej jedynie w tzw. Sali Rycerskiej.
   Klasycystyczny pałac w Kikole, o zwartej i monumentalnej bryle, reprezentuje rzadkie na ówczesne czasy rozwiązanie wiejskiej siedziby rezydencjonalnej w wariancie z bardzo szerokim portykiem wgłębnym na osi fasady oraz z fasadą zakomponowaną na całej szerokości w wielkim porządku. Tworzona za pomocą pilastrów wertykalna artykulacja pojawia się również w oszczędniejszej formie na elewacji tylnej oraz na skrajach elewacji bocznych. Założenie pałacowo - parkowe w Kikole należy do najciekawszych kreacji artystycznych końca XVIII i początku XIX w. na terenie ziemi dobrzyńskiej.
   Ród Zboińskich posiadał pałac w Kikole do 1855 roku, kiedy przejęli go Piwniccy. Od 1902 roku dobra Kikół objął Władysław Nałęcz, wraz z żoną Franciszką Jadwigą z Krasińskich. W Kikole prowadził hodowlę koni krwi szlachetnej, był również inicjatorem powstania mleczarni i cegielni w Kikole. Zmarł w 1934 roku, a majątek odziedziczył po nim syn Stanisław. Kryzys gospodarczy spowodował, że zadłużone dobra w Kikole zostały zlicytowane w 1937 roku i stały się w dużej części własnością cukrowni Chełmica, a w pałacu utworzono szkołę. W okresie wojny pałac uległ zniszczeniu, a w 1945 roku przejął go na własność Skarb Państwa. Pałac w Kikole odbudowany został w 1966 roku i przez jakiś czas służył jako ośrodek wczasowo - kolonijny. Obecnie w prywatnych rękach.
źródło: Materiały do dziejów rezydencji w Polsce: Ziemia dobrzyńska, t. 2, cz. 1, pod red. Stanisława Kunikowskiego, Włocławek, 2002
jak trafić: Założenie pałacowe w Kikole usytuowane jest na wschód od drogi 554 Kikół - Rypin, odchodzącej od drogi krajowej nr 10 Toruń - Lipno, około 8 km na północny zachód od Lipna. Do pałacu dojeżdża się zjeżdżając ze wspomnianej drogi 554 na drogę lokalną prowadzącą w kierunku wsi Wolęcin i Chlebowo. Założenie usytuowane jest w centrum wsi, około 300 m na południowy wschód od rynku i w niewielkiej odległości od kościoła, który wraz z cmentarzem położony jest po przeciwnej stronie drogi do Wolęcina i Chlebowa.
 
zdjęcie:


fot.  ze strony  http://www.kikol.pl