DWÓR W KRZYWOSĄDZY gm. Dobre, pow. Radziejów

kategoria:

zabytki architektury - pałace, dworki, chaty

opis:

Wieś najprawdopodobniej istniała już w XIII w., a jej nazwa pochodzi od nazwiska rodziny Krzywosądów herbu Niesobia, którzy w roku 1228, wraz z Konradem Mazowieckim, podpisać mieli akt nadania Krzyżakom Ziemi Chełmińskiej. W ręku Krzywosądów wieś znajdowała się aż do XVI w. Niektórzy z dziedziców Krzywosądzy piastowali wysokie dostojeństwa w kraju. W XVI majątek ziemski w Krzywosądzy należał do rodziny Zakrzewskich h. Ogończyk, a później Niemojewskich. W roku 1720 majątek kupił Joachim Modliński herbu Tępa Podkowa, a w 1779 r. właścicielem Krzywosądzy był podkomorzy brzesko-kujawski Wincenty Modliński. W 1780 r. dobra te przeszły na wdowę po nim Annę z Wodzińskich Modlińską. Od 1788 r. Krzywosądz przeszedł na własność Aleksandra Modlińskiego, który gospodarzył do 1834 r. On też w 1788 r. wystawił we wsi nowy kościół. W roku 1861 właścicielem Krzywosądzy był Józef Modliński – budowniczy obecnego dworu i fundator kościoła parafialnego. Majątek miał powierzchnię 2193 mórg, w tym 419 mórg lasu i 224 morgi nieużytków.
   Późnoklasycystyczny dwór w Krzywosądzy zbudowany został w połowie XIX wieku. Parterowy dwór na wysokich piwnicach, wzniesiony został na rzucie prostokąta z ryzalitami na osi frontu i przybudówką od wschodu, łączącą korpus z czworoboczną dwukondygnacyjną wieżą. Budynek zwrócony frontem ku południowi, murowany z cegły, otynkowany. Układ wnętrz dwutraktowy. Dwór w ciągu kilku lat przebudowywano nadając mu charakter romantyczny, nawiązujący w swoim zdobnictwie do motywów średniowiecza. Jedenastoosiowa elewacja frontowa ma trójosiowy ryzalit ujęty pilastrami i zwieńczony trójkątnym przyczółkiem ze stiukową dekoracją przedstawiającą narzędzia rolnicze. Po bokach postumenty z wazonami, na przyczółku akroterion (naszczytnik). Na ścianach przebiega górą fryz o dekoracji stiukowej, ponad nim znajduje się niska attyka rozczłonkowana półkoliście zamkniętymi wnękami. Wieża zakończona gzymsem konsolkowym i balustradą. Dach czterospadowy, kryty eternitem.
   Dwór w Krzywosądzy podczas powstania styczniowego w 1863 roku był kwaterą generała Ludwika Mierosławskiego i należał do punktów oporu w czasie bitwy stoczonej 19 lutego z Rosjanami. W jego obronie poległo trzech powstańców, a po zdobyciu został obrabowany i zdemolowany przez kozaków.
   Do roku 1894 Krzywosądz znajdował się pod rządami rodu Modlińskich h. Tępa Podkowa, wtedy wraz ze wsią Smarglin został wystawiony na licytację i sprzedany Aronowi Kosmanowi. Od Kosmana dobra te kupiła w 1895 r. Helena Kobylańska z domu Iwaszkiewicz, a po jej śmierci Krzywosądz wraz ze Smarglinem nabyła Helena Dzierżykraj-Morawska. Podjęła ona decyzje o rozparcelowaniu majątku.
Sprzedała mniejsze lub większe nadziały prywatnym osobom lub towarzystwom. Dwór wraz z ziemią
kupiła parafia rzymskokatolicka. Rodowa siedziba Modlińskich została zamieniona na plebanię.

źródło:

Walczak P., Śladami powstania styczniowego - Krzywosądz, Poznaj swój kraj, 2003, nr 1, s. 11
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI: Województwo bydgoskie, pod red. T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego, z. 11: Powiat radziejowski, oprac. J. Frycz., T. Chrzanowski i M. Kornecki, Warszawa, 1968
www.bip.ugdobre.pl

jak trafić:

Krzywosądz to miejscowość położona przy drodze wojewódzkiej nr 266, łączącej Radziejów z Ciechocinkiem. Dojazd możliwy też autobusami PKS z Radziejowa i Aleksandrowa Kujawskiego. Obecnie we dworze mieści się plebania.
 

zdjęcie:


fot.  A. Sikorska