PAŁAC W LISNOWIE  gm. Świecie nad Osą, pow. Grudziądz

zabytki architektury - pałace, dworki, chaty

Pierwsza historyczna wzmianka o Lisnowie pochodzi z 1285 roku, kiedy to właścicielem wsi oraz rozległych dóbr był rycerz Dyteryk Stanko. W XVI wieku majątek szlachecki należał do niemieckiej rodziny von Drahe. Po wymarciu tego rodu wieś przeszła na własność księcia pruskiego Albrechta. Od 1577 roku o majątek Lisnowo usilnie zabiegał król Polski Stefan Batory. Chciał przeznaczyć go Marcinowi Berzeviczemu, Węgrowi z Siedmiogrodu, staroście starogardzkiemu i osieckiemu, który był królewskim doradcą i kanclerzem. Dobra lisnowskie, liczące wówczas 120 włok tj. około 2000 ha, zostały przejęte przez Berzeviczego w 1585 roku. Marcin Berzeviczy dał początek polskiej linii Berzeviczych, a jego potomek Sebastian Berzeviczy, zubożały szlachcic wziął udział w powstaniu Inków przeciw Hiszpanom. Jest również powiązany z tzw. testamentem Inków odnalezionym przez Andrzeja Benesza na zamku w Niedzicy.
   Po Berzeviczach dobra lisnowskie przejął w 1646 roku podskarbi koronny Wituski, a po nim w 1653 Świętochowski. Od 1667 roku właścicielem Lisnowa i Orzechowa wraz z przyległościami został Paweł von Biberstein-Orzechowski, który prawdopodobnie wybudował obecny pałac. Po jego śmierci pałac wraz z majątkiem przeszedł w ręce Jan Karola von Streima (1701 r.). W 1734 roku  właścicielem dóbr zostaje hrabia Albrecht zu Dohna-Schlobitten, pochodzący ze starego arystokratycznego rodu  niemieckiego, który utworzył tu majorat familijny.  W rękach tej rodziny majątek pozostaje do 1777 roku, kiedy to odkupuje go graf Otto Kayserling. W latach 1792-1830 majątek był własnością rodziny Hippel.
   W 1836 roku Lisnowo kupił pułkownik August Theodor Peterson. Rok później wzniósł budynki gospodarcze oraz dostawił do tylnej, północno-zachodniej części pałacu, piętrową przybudówkę. W 1866 r. partycypował w w kosztach budowy kościoła i plebani oraz szkoły i mieszkań dla nauczycieli. Kolejnymi dziedzicami Lisnowa był syn Augusta Theodora, następnie wnuczka wraz z mężem. Ostatnim właścicielem majątku przed II wojną światową był jego prawnuk - Horst Schulemann.
   Obecnie pałac znajduje się pod zarządem Stadniny Koni w Nowych Jankowicach.
   Pałac został wzniesiony prawdopodobnie staraniem Paweła von Biberstein-Orzechowskiego, a jego budowę zakończono w 1696 r. Obecny kształt uzyskał tuż przed połową XIX wieku, kiedy stał się własnością Augusta Petrersona. Jednak o tym, że jego mury są starsze, świadczył widniejący nad wejściem do budynku tynkowy kartusz datą "1696", który został zniszczony podczas remontu w latach 1969-70.
   Jest to budynek w stylu eklektycznym, murowany z cegły i otynkowany, cały kolebkowo podpiwniczony. Piętrowy z mieszkalnym poddaszem, założony na planie nieregularnym, o bogato rozczłonkowanej bryle. Przykryty jest pseudomansardowym dachem z lukarnami. Elewacja frontowa ośmioosiowa z trójosiowym ryzalitem, który jest poprzedzony filarowym gankiem, dźwigającym balkon pierwszego piętra. W zachodniej części tej elewacji znajduje się pięcioboczna, trójkondygnacyjna wieża widokowa, zakończona wielobocznym, ostrym dachem.
   Wnętrza pałacu są częściowo przebudowane. Centralnym pomieszczeniem gmachu jest salon, który pełnił funkcję sali balowej. Zachowały się w nim liczne, bogato zdobione sztukaterie oraz stiukowe portale drzwiowe. Do naszych czasów przetrwał również kominek w części parterowej hallu oraz sklepienie krzyżowe wschodniego korytarza. We wnętrzach ponadto zachowały się: barokowa więźba dachowa, barokowy układ dwubiegowych schodów z sieni na pierwsze piętro oraz barokowa balustrada na schodach łączących drugą kondygnację ze strychem.
   Z zabudowań gospodarczych na uwagę zasługują spichlerz i stajnia wybudowana za czasów A. T. Petersona. Niedaleko pałacu znajduje się dawna rządcówka z bogatym eklektycznym detalem architektonicznym. Pałac otacza park krajobrazowy, założony w połowie XIX wieku, obecnie bardzo zaniedbany, ale ciekawy pod względem dendrologicznym. Wśród starodrzewu znajduje się 20  pomników przyrody.

Otręba Z., Miejscowości powiatu grudziądzkiego, Gdańsk, 2002
Stenzel A., Pałace i dwory okolic Grudziądza, Grudziądz, 2008

Zespół pałacowo-parkowy w Lisnowie położony jest w zachodniej części wsi, przy drodze łączącej Łasin ze Świeciem nad Osą. Przez wieś przechodzi niebieski szlak turystyczny dookoła Świecia  n. Osą.
 

fot. ze strony www.powiatgrudziadzki.pl