PAŁAC W LUBRAŃCU  pow. Włocławek
kategoria:

zabytki architektury - pałace, dworki, chaty
opis: Pałac w Lubrańcu został zbudowany z inicjatywy Augustyna Słubickiego według projektu Hilarego Szpilowskiego. Data budowy pałacu nie jest jednoznaczna, gdyż w niektórych źródłach podaje się rok 1827, a w innych lata 1795-1808 - wówczas inicjatorem budowy byłby  Antoni Mierosławski. Pewne jest to, że wzniesiono go na fundamentach wcześniejszego założenia pochodzącego z początku XVI w. Położony jest na wzniesieniu, pośrodku założenia parkowego, ograniczonego od południa rozlewiskami rzeki Zgłowiączki, od wschodu i północy traktem komunikacyjnym, a od zachodu polami i pastwiskami. Przy podjeździe do pałacu, po jego północno-zachodniej stronie, znajduje się zespół oficyn i budynków gospodarczych. Piętrowa, późnoklasycystyczna oficyna została wzniesiona w drugiej ćwierci XIX wieku. Jest ona usytuowana prostopadle do fasady pałacu. Pozostałe zabudowania gospodarcze pochodzą z okresu późniejszego. Na jednym z nich znajduje się tablica z czerwonego marmuru z herbem Słubickich "Prus" i datą 1862.
   Budynek pałacu zorientowany jest na linii północ-południe z odchyleniem na wschód. Pałac w Lubrańcu jest budowlą zwartą stylistycznie. Budowany był on w całości od jednego projektu i trudno znaleźć w jego zrębie pozostałości wcześniejszych budowli. Najstarsze relikty architektoniczne zachowały się we wschodniej części piwnic i odpowiadających im murach parteru.  Architektura pałacu w Lubrańcu prezentuje typowy dla Hilarego Szpilowskiego model siedziby wiejskiej na planie prostokąta, z portykiem kolumnowym na osi frontu i ryzalitami skrajnymi od strony ogrodu. Przykładami podobnego rozwiązania są pałace w Nawrze i Okalewie na Ziemi Dobrzyńskiej oraz w Rudnie (koło Mińska Mazowieckiego) i w Walewicach. Budynek zajmuje plan prostokąta o niezróżnicowanych proporcjach. Został on posadowiony na dość wysokich suterenach i obejmuje w całości dwie równej wysokości kondygnacje naziemne. Od północy fasadę poprzedza wysunięty portyk. Strona południowa posiada po bokach dwa wydatne ryzality przewiązane balkonem. Całość przykryta jest proporcjonalnym, jednolitym dachem wielospadowym wyłamanym nad ryzalitami. Dach wieńczy tralkowa balustrada łącząca masywne oprofilowane kominy. Bryła pałacu opięta jest we wszystkich narożach pilastrami. Ustawione w wielkim porządku dźwigają gładkie belkowanie zwieńczone gzymsem. Całość opasuje delikatny gzyms międzykondygnacyjny. Wszystkie okna i blendy posiadają profilowane parapety i opaski. Stolarka okienna jest w dużym stopniu oryginalna. Elewacja frontowa posiada dziewięć osi okiennych pokrywających się we wszystkich kondygnacjach. Na trzy osie centralne nałożony jest portyk o czterech kolumnach toskańskich, poprzedzony szerokimi schodami ujętymi masywnymi, gładkimi parapetami. Ustawione na sześciu cokołach kolumny dźwigają gładkie belkowanie i głęboko oprofilowany trójkątny przyczółek. Na osi przyczółka, przy jego dolnej krawędzi, znajduje się półkolisty otwór okienny. Na osi fasady umieszczone są dwuskrzydłowe podwójne drzwi wejściowe z nadświetlem, oflankowane parą okien. Elewacja ogrodowa posiada dziewięć osi okiennych. Trzy skrajne osie z obu stron umieszczone są w ryzalitach. Trzy centralne znajdują się między ryzalitami, gdzie wbudowany jest balkon wsparty na czterech kolumnach toskańskich. Ryzality wysunięte są na szerokość jednej osi okiennej. Ganek podbalkonowy poprzedzają dwa ciągi schodów przylegające do osi centralnej, w której znajduje się szerokie wejście do piwnic. Schody obudowane są masywnymi parapetami z trzema uskokami.
   Właściciel pałacu w Lubrańcu, podkomorzy inowrocławski Antoni Mierosławski zakupił majątek w 1792 roku, a po jego śmierci dobra objął w posiadanie jego syn Paweł. On to prawdopodobnie doprowadził je do bankructwa, a w drodze licytacji, nabył je w 1827 roku kolejny właściciel - Augustyn Józef Ludwik Słubicki. Był on oficerem napoleońskim, w czasach Księstwa Warszawskiego pełnił funkcję marszałka pospolitego ruszenia departamentu bydgoskiego. Oprócz Lubrańca posiadał też dobra w Izbicy Kujawskiej, które wniesione zostały przez jego żonę Łucję z hrabiów Zboińskich. Był znakomitym gospodarzem, doprowadził do regulacji drogi łączącej Lubraniec z Izbicą Kujawską, wyprostował pod Lubrańcem koryto Zgłowiączki osuszając łąki swoje i sąsiednich dóbr. Po jego śmierci w 1833 roku dobrami zarządzała wdowa, która przepisała majątek córce - Joannie ze Słubickich Mniewskiej, która w pałacu w Lubrańcu urządziła wielką bibliotekę. Mocą testamentu, jaki sporządziła Joanna, dobra lubranieckie w 1901 roku otrzymała jej krewna - Elżbieta z Dembowskich Piwnicka. Niestety dotknięta ciężką chorobą zmuszona była sprzedać majątek w 1906 roku, a jego nabywcą został Bronisław Grodzicki, który z żoną - Marią, gospodarzył do 1918 roku. Ostatnim właścicielem pałacu w Lubrańcu był Stanisław Grodzicki. Dzieje rodziny Grodzickich w Lubrańcu zamknęła II wojna światowa. Zimą 1940 roku Grodziccy zostali przymusowo przesiedleni do Generalnej Guberni, a po zakończeniu wojny utracili dobra na mocy dekretu o reformie rolnej. Majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa i jesienią 1945 roku ulokowane zostało tutaj Liceum Ogólnokształcące, a od 2010 r. pałac jest własnością osoby prywatnej.
źródło: Bokota P., Nowakowski P., Lubraniec, Zespół pałacowo-parkowy, Toruń, 2000
jak trafić: Lubraniec jest położony przy drodze wojewódzkiej nr 270 pomiędzy Brześciem Kujawskim a Izbicą Kujawską.  Do Lubrańca można dojechać autobusami PKS z Włocławka i Brześcia Kujawskiego oraz Izbicy Kujawskiej. Pałac w Lubrańcu znajduje się przy ul. Wojska Polskiego. Do niedawna w pałacu mieścił się internat Zespołu Szkół, obecnie (2010 r.) jest własnością prywatną i można obejrzeć go tylko zza bramy.
zdjęcie:


fot.  A. Sikorska