JEZIORO GOŚCIĄŻ   gm. i pow. Włocławek
kategoria:

obiekty przyrodnicze - pomniki przyrody
opis: Jezioro Gościąż o powierzchni 42 ha i głębokości do 24 m na pozór niczym nie różni się od innych jezior polskich. Jednak jego dno kryje niesamowite tajemnice. Pozostało ono bowiem niezaburzone ani przez żadne czynniki naturalne, ani w wyniku działalności człowieka w okresie około 13 tysięcy lat. Na dnie jeziora każdego roku gromadzą się warstwy osadów podobne do słojów drzewa. Inaczej wygląda – podobnie jak w drewnie – osad letni, inaczej zimowy. W efekcie osiadania substancji organicznych i mineralnych powstają tzw. laminy, w których zapisane są zdarzenia z kolejnych lat. Każdego roku na dnie jeziora osadza się kilka centymetrów różnych substancji. Z czasem substancje organiczne ulegają rozkładowi, inne zostają ściśnięte przez kolejne osadzające się warstwy i w ten sposób stają się coraz cieńsze. Pozostają jednak wyraźnie widoczne. Miąższość osadów w najgłębszych częściach jeziora dochodzi do 17,8 metrów. Jest to jak dotychczas jedyny stwierdzony w Europie przypadek mikrowarstwowania w ciągu całej historii zbiornika. Tak zachowany, nieprzerwany zapis historii polodowcowej jest wyjątkiem. Badając pyłki roślinne znajdujące się w osadach badacze są w stanie rozpoznać gatunki roślin, jakie dawno temu rosły w pobliżu jeziora oraz opisać zmiany warunków klimatycznych i wodnych.
   Jak powstał zbiornik, mały, ale tak głęboki, że pomieścił taką masę materiału? Niezaburzone roczne laminy głównie gytii węglanowo-siarczkowej powstają w specyficznych warunkach - stagnacja wody, deficyt tlenu i brak fauny dennej. Przez lata lansowano teorię o działaniu potężnego strumienia wód lodowcowych, które niczym świder wyrzeźbiły w podłożu głęboką dziurę. Obecnie naukowcy mówią raczej o bryle lodu, która oddzieliła się od cielska lądolodu i, częściowo zasypana, topniała przez wiele lat.
   Odkrycie osadów laminowanych w jeziorze Gościąż jest zasługą wybitnego limnologa i konstruktora sprzętu, dr Kazimierza Więckowskiego. Pracując od 1957 roku w Stacji Badawczej Instytutu Geografii PAN w Mikołajkach prowadził prace nad konstrukcją specjalnych sond geologicznych służących do wydobywania, z dowolnych głębokości, niezaburzonych długich rdzeni osadów jeziornych.  Kazimierz Więckowski, częściowo wspólnie z Bogumiłem Wicikiem, pobierali rdzenie z wielu jezior w Polsce (na Pomorzu, w Tatrach, Lubelszczyźnie itp.) rozpoznając osady jezior dla własnych opracowań, prowadząc praktyki i wspomagając innych. Kiedy w latach 80. naukowcy pobierali rdzenie osadów z dna jeziora Gościąż, nie spodziewali się, że wartość materiału badawczego nominuje położone wśród lasów gostynińskich jezioro do jednego z najważniejszych w Europie. Wkrótce potem rozpoczęto międzynarodowe badania osadów jeziora. Dzięki nim odtworzono rok po roku przebieg zmian klimatu i szaty roślinnej do 14 tysięcy lat wstecz czyli do schyłku ostatniego zlodowacenia.
   W 2000 roku  utworzono w celu ochrony osadów dennych jeziora Gościąż rezerwat geomorfologiczny obejmujący wody jeziora Gościąż, Brzózka, Mielec i Wierzchoń oraz obszar lasów i bagien otaczających jeziora.
źródło: http://www.forumakad.pl
http://www.paleolim.amu.edu.pl
jak trafić: Rezerwat położony na terenie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Ochronie podlega kompleks tzw. Jezior na Jazach. Położony jest w dolinie rzeki Rudy. Obejmuje jeziora: Gościąż, Brzózka (Jazy), Mielec, Wierzchoń a także okoliczne lasy. Można do niego dotrzeć szlakiem żółtym Włocławek - Duninów.
zdjęcie:


fot. ze strony http://cyklista.pun.pl