POMNIK  NA MIEJSCU STRACEŃ W MAŁEM CZYSTEM 
gm. Stolno, pow. Chełmno
kategoria:

miejsca pamięci narodowej
opis: Miejscem masowych  straceń Polaków w powiecie chełmińskim była kopalnia piasku znajdująca się na pograniczu wsi Małe Czyste i Dorposz Szlachecki. W okresie od września do listopada 1939 roku Selbstschutz rozstrzeliwał tutaj Polaków z okolicznych wsi: Dorposza Szlacheckiego, Dąbrowy Chełmińskiej, Dębowca, Folgowa, Gzina, Kiełpu, Rozgart, Sarnowa, Starogrodu, Stolna i Trzebcza. W Małem Czystem zginęli m.in.: Aleksander Rutkowski - listonosz z Dębowca, Józef Rygielski - ksiądz katolicki z Sarnowa, Leon Lipski - ksiądz katolicki ze Starogrodu oraz rodzina Redmerów  z Trzebcza. Niemcy zatarli ślady swoich zbrodni, paląc w 1944 roku zwłoki ofiar. Według oświadczenia Polaków - mieszkańców wsi Małe Czyste - w miejscu zbrodni znajdowało się  sześć masowych grobów rozsianych na powierzchni około 100 m kwadratowych.
źródło: Jastrzębski W., Terror i zbrodnia, Warszawa, 1974
jak trafić: Miejscowość Małe Czyste znajduje się na zachód od drogi międzynarodowej nr 1 na odcinku Stolno -Chełmża. Do miejsca pamięci doprowadzi nas czarny szlak "Ofiar 1939 r." rozpoczynający się na skrzyżowaniu z drogą odbijającą na Stolno, obok drogowskazu i przydrożnego krzyża. (zobacz na mapie). Po pokonaniu 3,2 km szlaku, w grupie polnych drzew, znajdziemy symboliczną mogiłę z tablicą upamiętniającą śmierć ponad 800 Polaków.
zdjęcie: