CMENTARZ OFIAR OBOZU HITLEROWSKIEGO W POTULICACH
gm. i pow. Nakło n. Notecią
kategoria:

miejsca pamięci narodowej
opis: W 1939 i 1940 r. po zajęciu przez Niemców ziem polskich, okupanci rozpoczęli akcję wysiedlania Polaków. Miejscem selekcji wysiedlonych były obozy zbiorcze Centrali Przesiedleńczej. Jednym z nich był obóz w Potulicach, uruchomiony 1 lutego 1941 r. Z dniem 1 sierpnia 1941 r. obóz został przekształcony w stały obóz pracy. Obóz tzw. Sammellager, pierwotnie mieścił się w piwnicach pałacu i budynkach gospodarczych, a do jesieni 1942 r. wybudowano 30 baraków dla więźniów. W marcu 1942 r. więziono w nim 1050 mieszkańców Bydgoszczy, powiatów bydgoskiego oraz sępoleńskiego, powiatów Lipno i Rypin, wywiezionych wkrótce do Generalnej Guberni. Pod koniec 1943 r. w obozie przebywało 6878 osób i liczba ta stale rosła. Można przyjąć, że ogółem przez obóz w Potulicach w okresie od 1 VIII 1941 r. do 20 I 1945 r. przewinęło się około 20 000 osób. Uwzględniając zaś cały okres istnienia obozu, Potulice przyjęły ogółem około 25 000 więźniów. Marne wyżywienie, prymitywne warunki bytowania oraz złe traktowanie więźniów, wszystko to złożyło się na fakt, że obóz w Potulicach pod względem stanu zdrowotności w niczym nie ustępował obozom koncentracyjnym, a wśród obozów pracy stał na jednym z ostatnich miejsc. 
   Od listopada 1943 r. obóz potulicki – dodatkowo – stał się miejscem selekcji dzieci w wieku 2-14 lat z Białorusi – z rejonów Smoleńska i Witebska. Na podstawie badań rasowych orzekano przydatność dzieci do germanizacji lub je dyskwalifikowano. Z grupy 542 dzieci więzionych od 5 listopada 1943 r. do końca tego miesiąca zmarło 12 – najmłodsze miało 2 lata, najstarsze – 6. Od sierpnia 1944 r. w Potulicach rozpoczęto także selekcję 78 polskich dzieci z Czeladzi, Trzebini, Sosnowca, Będzina, Piasek, Sierszy, Jązowa i Okradzionowa – z rejonu Zagłębia. Uratowało je wkroczenie wojsk radzieckich na Krajnę w styczniu 1945 r.
   W potulickim obozie zmarło w okresie od 1941 do 1945 r. przeszło 1400 osób, z czego ok. 56% to dzieci do lat 15. Zmarłych chowano na wydzielonym cmentarzu wielkości około 2 ha w 465 mogiłach zbiorczych. Cmentarz Ofiar Obozu Hitlerowskiego w obecnej formie został założony w 1958 r., a krzyże betonowe na poszczególnych mogiłach postawiono w 1959 r. Uwagę zwraca gęstość mogił i to, że w każdej mogile pochowano 3 i więcej osób, głównie małych dzieci i starców. W dniu 8 czerwca 1969 r. odbyła się na cmentarzu uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci ofiar terroru. Na wprost głównego wejścia na cmentarz postawiono monumentalny pomnik, projektu artysty rzeźbiarza z Solca Kujawskiego - Jerzego Buczkowskiego. Zaprojektował on w betonowym obelisku płaskorzeźbę przedstawiającą męczeństwo dzieci, które zostały rozstrzelane i zamęczone fizyczną pracą i głodem.
źródło: Cmentarze wojenne województwa bydgoskiego, Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1996
http://kwartalnik-obok.pl/nr7
jak trafić: Dojazd do Potulic autobusem PKS relacji Bydgoszcz - Nakło n. Notecią. Cmentarz Ofiar Obozu Hitlerowskiego znajduje się na południe od głównej szosy. W pobliżu cmentarza przebiega  pieszy "Szlak Nadnotecki" w kolorze żółtym: Bydgoszcz - Nakło n. Notecią - Piła, i za znakami tego szlaku można dojść z centrum Potulic lub z pałacu. Jednak szlak nie doprowadza do samego cmentarza - przy kamiennym drogowskazie "miejsce pamięci narodowej" trzeba z niego skręcić na zachód w leśną aleję, którą dojdziemy do głównego wejścia. zobacz na mapie
 
zdjęcie:


fot. ze strony  http://zenek13.blogspot.com


fot. T. Stenka