opis: |
Parafia w Lisewie nosi dwa wezwania: Podwyższenia
Krzyża Świętego oraz Najświętszej Maryi Panny Śnieżnej. Pierwsze zostało
nadane jeszcze w czasach krzyżackich, gdy w 4 ćwierci XIII wieku zbudowano
murowany z kamienia polnego kościół. Wówczas świątynia posiadała skromną
bryłę, zaś przestrzenie między kamieniami uzupełniano ceglanym gruzem. Na
przełomie XV i XVI wieku od północy dobudowano kruchtę, zamienioną w XIX
wieku na kaplicę. W latach 1551-1585 została dobudowana zachodnia część
korpusu wraz z wieżą z fundacji Stanisława Kostki, wojewody chełmińskiego
i starosty lipieńskiego oraz jego syna Jana, kasztelana gdańskiego. W XIX
wieku, na fali mody na gotyk, dobudowano od południa neogotycką kruchtę,
zaś wewnątrz zbudowano cztery sześcioboczne słupy, na których opiera się
strop nawy kościoła.
Jest to kościół gotycki, jednonawowy, z
prosto zamkniętym prezbiterium, z kryptą grobową w podziemiu oraz szczytem
z połowy XVI wieku. Postawiono go z kamieni układanych warstwami z użyciem
granitu łamanego i gruzu ceglanego. Wieża eliptyczna, 18-boczna,
zwieńczona attyką i ceglanym, ostrosłupowym hełmem z latarnią. Wnętrze
nakryte jest drewnianym stropem. W północnej kruchcie sklepienie
kryształowe, w kruchcie
zachodniej, pod wieżą, sklepienie kolebkowe z lunetami.
Główne wyposażenie
kościoła jest barokowe i rokokowe. Wypełniający całe prezbiterium rokokowy ołtarz główny z
baldachimem, z
drugiej połowy XVIII wieku, pochodzi z kościoła
pofranciszkańskiego
w Chełmnie. W dolnej części ołtarza znajdują się dwie drewniane
rzeźby: św. Jakuba Starszego i nieznanego biskupa, zaś w zwieńczeniu -
Boga Ojca i dwóch aniołów. Niegdyś główną część ołtarza wypełniał z
obrazem św. Wojciecha z 1842 roku, obecnie obraz Jezusa Chrystusa
ukrzyżowanego.
Dwa barokowe ołtarze boczne z kręconymi kolumienkami pochodzą z około 1700 roku.
W ołtarzu po prawej stronie znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej
z Dzieciątkiem noszący imię Matki Bożej Lisewskiej. Obraz ten, pochodzący
z połowy XVII wieku, jest namalowany na wzór obrazu Matki Bożej Śnieżnej,
znajdującego się w rzymskiej Bazylice Matki Bożej Większej. Wizerunki
Najświętszej Maryi Panny oraz Dzieciątka pokryte są srebrną, częściowo
pozłacaną sukienką, a ich głowy zdobią korony. Obraz ten zasłonięty jest
obrazem Matki Bożej Wniebowziętej, który pochodzi z tego samego okresu co
obraz Matki Bożej Lisewskiej. W zwieńczeniu ołtarza Maryjnego znajduje się
barokowy obraz św. Barbary z ok. 1700 roku.
Unikatowym zabytkiem jest, znajdująca się w ścianie
prezbiterium, średniowieczna "pancerna" skrytka na hostie - wzmocniona
dodatkowo żelazną sztabą. Na uwagę zasługuje średniowieczna
chrzcielnica z przełomu XIII i XIV wieku, zbudowana z granitu w kształcie
dwunastokąta bez stopy. Ciekawa jest też rokokowa ambona z połowy XVIII
wieku oraz bardzo prosty w formie późnobarokowy konfesjonał. W
kościele znajduje się renesansowe epitafium wojewody chełmińskiego
Jana Kostki z 1591 roku, składające się z kilku scen rzeźbionych w alabastrze
powiązanych bogatą, drewnianą ornamentacją. Centralne miejsce epitafium
zajmuje scena Sądu Ostatecznego, pod którą na sarkofagu leży postać
zmarłego, po jego bokach znajdują się klęczący członkowie rodziny. Dzwon na
wieży kościelnej z 1560 roku.
Ciekawostką z historii
kościoła jest fakt, że odbywały się w nim w XV wieku zjazdy stanów
pruskich. Tradycja chce widzieć w tym miejscu na obradach członków
Towarzystwa Jaszczurzego. Rycerstwo z okolic Lisewa brało czynny udział w
obydwu tych strukturach. Jednym z nich był Mikołaj z Ryńska (pojmany na
zamku w Lipienku przez Krzyżaków i ścięty na rynku w Grudziądzu za zdradę
Zakonu podczas bitwy pod Grunwaldem), dlatego też z okazji 700-lecia
Lisewa w herbie miejscowości znalazł się kościół lisewski z jaszczurką na
drzwiach. |