|
KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. JAKUBA APOSTOŁA W MOGILNIE |
||
| kategoria: |
zabytki architektury - budowle sakralne |
|
| opis: |
Historia Pierwszy kościół p.w. św. Jakuba został wzniesiony w Mogilnie w XII wieku z fundacji rycerza Zbyluta z rodu Pałuków. W 1420 roku przeprowadzono inkorporację (wcielenie) kościoła św. Jakuba do klasztoru benedyktynów, którzy wznieśli nową świątynię. Co się stało z dawnym kościołem - czy spłonął, czy uległ ruinie - żadnej o tym nie znajdujemy wzmianki. Jedyną krótką wiadomość o ukończeniu budowy nowego kościoła podaje napis, wyryty na północnym skarpie apsydy kościoła: "1511 consummata est" (1511 został ukończony). Powyżej napisu jest widoczny najstarszy herb Mogilna wykuty w kamieniu. Dolna część tarczy przedstawia godło: krzyż równoramienny, poniżej półksiężyc; nad godłem są litery I i S. Być może litery te oznaczają imiona 2 opatów z czasów budowy kościoła: Jana i Stanisława. Świadczyłoby to, że kościół z tytułu patronatu budował Konwent. Uroczysta konsekracja fary odbyła się dopiero w 1592 roku. W XVII wieku do kościoła dobudowano dzwonnicę, natomiast w 1937 grotę poświęconą Matce Bożej z Lourdes. Po 1945 r. świątynia była kilkakrotnie odnawiana (1975, 1989, 1998-2000). Architektura Kościół wzniesiono w stylu późnogotyckim. Za budulec służyła cegła w układzie gotyckim. Prezbiterium jest jednoprzęsłowe, trójbocznie zamknięte. Nawa jest trochę wyższa, trójprzęsłowa, z kruchtami. Jedynie nad zakrystią zachowało się sklepienie kolebkowe, pozostałe części świątyni nakrywają stropy płaskie z fasetą i ząbkowanym gzymsem ostrołukowym. Kościół jako budowla gotycka od początku musiał mieć sklepienie ostrołukowe, które prawdopodobnie uległo zniszczeniu w r. 1640, wskutek uderzenia gromu w kościół. Przypuszczenie to nasuwa zachowany na drugim skarpie, po prawej stronie bocznych drzwi do kościoła, napis wyryty w cegłach: 1640 "I augusti tonitrus percussit culmen Eccl medium. P. Mauro Par.” (1640 1 sierpnia piorun uderzył w szczyt – środek - kościoła, gdy proboszczem był O. Maur). Być może wtedy wskutek uderzenia gromu sklepienie dawne się zawaliło, i z powodu trudnych warunków, w jakich znajdował się Konwent, mający ciężar budowania, do odbudowy sklepienia nie przyszło. Zadowolono się prostym pułapem, podbitym deskami i w następstwie tego przerestaurowaniem okien gotyckich na barokowe, zamknięte łukami koszowymi. Dach dwuspadowy, kryty dachówką. Kościół nie ma wieży. Podobnie jak w kościele klasztornym tak i w kościele św. Jakuba są pod nawą podziemia, w których chowano zmarłych parafian. Podziemia te na początku wieku XIX zostały zamurowane, zostały tylko schodki o kilku murowanych stopniach, prowadzące dawniej z prezbiterium do podziemi, ale i te przy renowacji kościoła w r. 1900 zostały zarzucone ziemią i gruzem. Miejsce to pokryte jest obecnie posadzką z flisów, oznaczonych rokiem 1900. Wyposażenie wnętrza Najcenniejszym elementem wyposażenia kościelnego jest wykonany w 1511 roku (tj. roku wybudowania obecnej świątyni) blisko dwumetrowy krucyfiks ołtarzowy, późnogotycki z polichromowanego drewna, szkoły włosko-tyrolskiej. Pierwotnie krucyfiks wraz z figurami Matki Boskiej i św. Jana znajdował się w łuku tęczowym oddzielającym prezbiterium od nawy kościoła na belce "snycerskiej roboty", usuniętej dopiero w roku 1838 jako "niezdobiącej kościoła". Obecnie słynący łaskami krucyfiks jest centralnym punktem barokowego ołtarza głównego z 1891 roku. Kompozycję ołtarza dopełniają, niemal naturalnej wielkości, figuralne wyobrażenia Matki Bożej Bolesnej po lewej i św. Jana Apostoła po prawej stronie. Obie rzeźby wykonano w polichromowanym drewnie w XIX w. Postaci "grupy ukrzyżowania" umieszczone zostały pośród wysokich, solidnych kolumn, z bogato złoconymi kapitelami porządku korynckiego. W części nad Krzyżem z tkaninowym tłem koloru rubinowego, wyprofilowano sklepienie ołtarza w formie łuku (złocone elementy kwiatowe i geometryczne). Ponad głównym elementem ołtarza, w jego szczytowej części, znajduje się duży, wykonany na płótnie, olejny obraz patrona parafii, św. Jakuba Większego Apostoła, w wyobrażeniu pielgrzyma, patrona pielgrzymów w złoconej ramie. Do roku 1838 ołtarzowy krucyfiks pozostawał na belce tęczowej prezbiterium kościoła. We wnękach międzykolumnowych, nad postaciami Matki Bożej i św. Jana, znajdują się "muszle Jakubowe". Powtarzają się ona w ołtarzach bocznych. W przedniej dolnej części ołtarza (antypedium) znajduje się trójczęściowa płaskorzeźba. W polu środkowym przedstawia scenę Narodzenia Pana Jezusa, w lewym - Pokłon Trzech Króli, w prawym - Pokłon Pasterzy. Oba ołtarze boczne kościoła są w stylu rokokowym pochodzą z drugiej połowy XVIII wieku, z mensami (płytami) ołtarzowymi sarkofagowymi i bogato zdobionymi retabulami (częściami górnymi) z parami kolumn i rzeźbami. Lewy boczny ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa, z mensą o ornamencie rokajlowym, jest nieznanego autora. Nastawę ołtarza stanowią bogate ornamenty, podobnie zresztą jak i jego nasadę (część najwyższą), gdzie w owalnej ramie umieszczono nowszy od wizerunku Serca Pana Jezusa obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. W polu środkowym ołtarza znajduje się obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa na tle schodów wiodących w obłoki. Obraz nie posiada wyraźnych cech stylowych, a po jego bokach stoją figury: po lewej św. Franciszka z Asyżu, po prawej św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus. Aktualnie (po konserwacji) całość ołtarza została utrzymana w tonacji ciemnego brązu z bogatymi złoceniami elementów roślinnych i architektonicznych. W okresie wcześniejszym, ów ołtarz był p.w. Anioła Stróża, którego figura (nieco zniszczona) do dziś jest zachowana. Prawy boczny ołtarz Matki Bożej Anielskiej również jest nieznanego autora. Powstał w tym samym okresie, co ołtarz Serca Pana Jezusa. Mensa ołtarza posiada i tu bogaty ornament rokajlowy. Również bogato ornamentowana jest nastawa ołtarza z parą kolumn o głowicach porządku korynckiego. W retabulu (polu środkowym) ołtarza, umieszczony jest obraz na płótnie (nieznanego autora) Adoracji Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem, siedzącej na obłokach, otoczonej muzykującymi aniołami. W tle umieszczono scenę krajobrazową. W nasadzie ołtarza (u samej góry) barokowy obraz olejny na płótnie z połowy XVIII wieku (nieznanego pochodzenia), przedstawiający św. Barbarę, trzymającą w prawej ręce kielich z Hostią a w lewej palmę swego męczeństwa. Zwornikiem obu obrazów jest umieszczony na górnym gzymsie bogato złocony kartusz herbowy, z symbolem Maryi i osadzoną nań koroną. Ołtarz odrestaurowany w roku 1999 utrzymano w tonacji ciemnego brązu z bogatymi złoceniami ornamentyki i architektonicznych części składowych. Na sklepieniu nawy głównej znajduje się malarstwo tzw. płaszczyznowe przedstawiające dwunastu apostołów, każdy umieszczony w innym polu. Na chórze kościelnym znajdują się XIX-wieczne organy przeniesione ze zboru luterańskiego, który do 1960 roku stał na mogileńskim Rynku. Z prezbiterium do zakrystii wejście z gotyckim łukiem tęczowym, drzwi są żelazne ze skośną kratownicą i rozetą oraz dwuryglowym zamkiem, wykonane w Poznaniu w 1638 roku. W kruchcie zachodniej znajduje się kamienna późnogotycka kropielnica, w kształcie kielicha z 1511 r. W dzwonnicy dzwon z 1580 r. |
|
| źródło: | http://www.faramogilno.pl | |
| jak trafić: |
Kościół p.w. św. Jakuba w Mogilnie usytuowany na skarpie nad Jeziorem
Mogileńskim przy ul.
Benedyktyńskiej 12. |
|
| zdjęcie: |
|
|
|
|
||
