KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. ANNY W RADZYNIU CHEŁMIŃSKIM pow. Grudziądz

zabytki architektury - budowle sakralne

Historia kościoła
Prawdopodobnie pierwotna świątynia (grodowa) istniała jeszcze przed przejęciem miejscowości przez biskupa Chrystiana w 1218 roku. Została ona zniszczona w czasie najazdu pruskiego w 1224 roku. Nowy, drewniany kościół wraz z plebanią wzniesiono około 1234 roku. Obecny kościół murowany zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku, w dwóch etapach:
I - prezbiterium, przedsionek i zakrystia (około 1310 roku),
II - nawa i wieża (około 1340 roku).
   Parafia istniała na pewno przed powstaniem pruskim z lat sześćdziesiątych XIII wieku. Patronat nad nią sprawowali Krzyżacy. Kościół od początku nosi wezwanie świętej Anny. W 1456 roku został zniszczony, a następnie gruntownie odremontowany. Prawdopodobnie w drugiej połowie XV wieku podwyższono ściany prezbiterium i wzniesiono szczyt wschodni. Niestety w 1575 roku kościół został strawiony przez pożar. W 1598 roku podwyższono ściany nawy, ukształtowano fasadę i wzniesiono kaplicę Dąbrowskich (p.w. Przemienienia Pańskiego) z fundacji starosty radzyńskiego Hugona Dąbrowskiego. Około 1600 roku rodzina Działyńskich dobudowała do północnej ściany nawy kaplicę grobową. Ponowne pożary kościoła miały miejsce w latach 1615 i 1628, po czym świątynię częściowo odbudowano w 1640 roku, dzięki staraniom starosty radzyńskiego Mikołaja Wejhera. W 1673 roku odnowiono kaplicę Dąbrowskich. Kościół był odnawiany jeszcze w latach: 1680-1695 (całkowita odbudowa), 1885 i 1892 (po uszkodzeniu wieży przez piorun). W 1948 roku założono instalację elektryczną, a w latach 1980-1985 wymieniono witraże. Natomiast w 1993 roku odtworzono polichromie w kaplicy Dąbrowskich.

Architektura kościoła
Kościół p.w. św. Anny w Radzyniu Chełmińskim to kościół gotycki, orientowany. Został wzniesiony z cegły, w wątku gotyckim z użyciem cegły zendrówki, na kamiennej podmurówce. Korpus nawowy wzniesiony jest na planie prostokąta i oskarpowany dwuuskokowo w narożach zachodnich. Do jego południowego boku dobudowana jest kwadratowa kaplica Przemienienia Pańskiego (z fundacji starosty radzyńskiego Hugona Dąbrowskiego), oskarpowana od strony południowej. Przy zachodniej ścianie korpusu znajduje się wieloboczna wieżyczka schodowa. Trzyprzęsłowe prezbiterium węższe i niższe, zamknięte prosto, oskarpowane jednouskokowo. Do południowego boku przylega wieloboczna zakrystia oraz kruchta boczna. Przy północnej ścianie prezbiterium, w narożniku między nim a nawą, umieszczona jest oskarpowana trójuskokowo czterokondygnacyjna kwadratowa wieża przechodząca w górnej części w ośmiobok.

Zabytkowe wyposażenie kościoła
- barokowy ołtarz główny z przełomu XVII/XVIII w., trójdzielny z bramkami, z obrazem sygnowanym przez B. Strobla "Koronacja Matki Boskiej" z klęczącymi postaciami św. Łukasza i Mikołaja biskupa oraz obrazem z pracowni Strobla przedstawiającym Zwiastowanie
- dwa barokowo-klasycystyczne ołtarze boczne (ustawione przy tęczy) z 1820 roku dzieło M. Przemysławskiego
- cztery późnobarokowe ołtarze (ulokowane w nawie) z drugiej ćwierci XVIII w.
- barokowa polichromia na stropach: w prezbiterium i w nawie, wykonana po 1640 roku przez B. Strobla, a na ścianach nawy późnobarokowa z drugiej połowy XVIII wieku
- rokokowo-klasycystyczna ambona z początku XIX wieku wykonana przez M. Przemysławskiego
- barokowa chrzcielnica z przełomu XVII/XVIII wieku
- klasycystyczne stalle z przełomu XVIII/XIX w. z gotyckimi sediliami
- drewniany chór muzyczny z 1694 roku
- rokowo-klasycystyczny prospekt organowy z końca XVIII wieku
- barokowy obraz z przedstawieniem Grupy Ukrzyżowania i Judasza otrzymującego srebrniki z około połowy wieku XVII
- marmurowe płyty nagrobne z płaskorzeźbionymi postaciami rycerzy

Diecezja Toruńska historia i teraźniejszość, t. 14, Dekanat radzyński, pod red. S. Kardasza, Toruń, 1997

Kościół p.w. św. Anny w Radzyniu Chełmińskim znajduje się przy ulicy Dąbrowskich 33 w zachodniej części Starego Miasta.
 

fot. ze strony: www.powiatgrudziadzki.pl

http://commons.wikimedia.org/wiki