|
opis: |
Historia kościoła
Początków kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela we Włocławku
należy zdaniem historyków poszukiwać nawet w X wieku. Istniał wtedy
kościół grodowy wzniesiony staraniem monarchów, którzy mianowali tu
proboszcza. W 1065 roku prawo patronatu książę scedował na benedyktyński
klasztor w Mogilnie. Odtąd opat tego klasztoru przedstawiał kandydatów na
proboszcza parafii, a byli nimi mnisi benedyktyńscy. Taka sytuacja nie
podobała się biskupom włocławskim, którzy dla siebie chcieli pełni władzy
nad tym kościołem. W 1315 roku doprowadzili oni do zawarcia umowy, na
mocy której patronat nad kościołem, prawo żeglugi i cło przeszło w ich
ręce. Od 1315 roku świątynia była pod patronatem wikariuszy katedralnych,
ale nie sprzyjało to należytemu duszpasterstwu w parafii. Dopiero w 1593
roku biskup Hieronim Rozrażewski mianował stałego proboszcza. To
zarządzenie jest uważane przez niektórych historyków za urzędową erekcję
parafii p.w. św. Jana we Włocławku.
Wyglądu pierwszego kościoła p.w. św.
Jana nie znamy. Obecna świątynia została wybudowana w 1538 roku na miejscu
pierwotnej. Murowana z cegły, w stylu gotyckim, początkowo bez wieży i
głównego wejścia, które dobudowano dopiero w 1580 roku. W 1622 roku
powiększona o półkoliste prezbiterium, a w roku 1780 wystawiono na środku
kościoła niewielką wieżyczkę, a wieży nad wejściem głównym nadano
dzisiejszy wygląd. Ponieważ kościół był ciągle zagrożony wylewami Wisły,
toteż zaradzono w 1846 roku - budując dzisiejszy bulwar nad rzeką, przez
co podniesiono teren, otaczający kościół.
Architektura kościoła
Jest to kościół późnogotycki, z przybudówkami renesansowymi i
barokowymi. Orientowany. Murowany z cegły o układzie gotyckim, ze
sporadycznym użyciem głazów narzutowych w dolnej strefie ścian wieży i
przybudówek północnych. Dwuprzęsłowe prezbiterium, pierwotnie zamknięte
ścianą prostą, od 1622 roku wydzieloną, węższą półkolistą absydą; od
północy prostokątna zakrystia. Równej szerokości i wysokości nawa
wydzielona arkadą tęczową, dwuprzęsłowa, z przybudówkami: od zachodu wieża
zbudowana w 1580 roku z kruchtą w przyziemiu, od północy przy wschodnim
przęśle kaplica p.w. Pięciu Ran Chrystusa i św. Zyty (pierwotnie
Jedenastu Tysięcy Dziewic) wybudowana w 1565 roku, od południa przy
przęśle wschodnim barokowa kaplica p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej
(pierwotnie do XVIII wieku - Anioła Stróża) wzniesiona około 1635 roku,
przebudowana w wieku XVIII oraz przy przęśle zachodnim niewielka kruchta w
zrębie gotycka, silnie przekształcona. Wnętrze nakryte sklepieniami
sieciowymi, w prezbiterium zbliżone do gwiaździstego, w nawie
analogiczne, z kolistym otokiem nad organami.
Zabytkowe wyposażenie kościoła
- ołtarz główny późnobarokowy z pierwszej połowy XVIII wieku,
architektoniczny z pilastrami i parami kolumn, zwieńczeniem z glorią, w
której rzeźbione popiersie Boga Ojca i po bokach podwieszona kotara oraz
figury czterech aniołków: w polu środkowym obraz Matki Boskiej Częstochowskiej pędzla
Bronisława Rutkowskiego i zasłona z obrazem Chrzest w Jordanie z początku XX
wieku; mensa sarkofagowa z płaskorzeźbioną dekoracją rokokową z II połowy
XVIII wieku.
- ołtarze boczne rokokowe z trzeciej ćwierci XVIII wieku,
architektoniczne, odnawiane i pomniejszone o usunięte skrajne kolumny i
rzeźby w 1960 roku. Ołtarz lewy z rzeźbami czterech puttów w zwieńczeniu i
obrazami: w polu środkowym Anioł Stróż, fundowany w 1635 roku przez
archidiakona Sebastiana Grotkowskiego, wczesnobarokowy, na zasuwie św. Jan
Nepomucen, późnobarokowy z II połowy wieku XVIII, w zwieńczeniu święta
Barbara, fundowana w 1760 r. Prawy ołtarz z rzeźbami śś. Kryspina i
Kryspiniana oraz obrazkami z końca XIX wieku: w polu środkowym
Przemienienie i w zwieńczeniu Bóg Ojciec. Ołtarz w kaplicy MB Szkaplerznej
w stylu rokokowym, pochodzi z II połowy XVIII wieku, architektoniczny z
parami kolumn i rzeźbami śś. Jana Chrzciciela i Kazimierza Królewicza oraz
dwóch aniołów, w polu środkowym obraz NMP Niepokalanie Poczętej z drugiej
połowy XVIII w., z metalową koroną i półksiężycem
- chrzcielnica barokowa z II połowy XVII wieku z płaskorzeźbionymi
główkami aniołów na czarze i nowym zwieńczeniu
- ambona rokokowa z trzeciej ćwierci XVIII wieku, z rzeźbionymi symbolami
ewangelistów na wybrzuszonym korpusie i anioła na baldachimie
- dwa konfesjonały, ławy i szafka zegarowa, neogotyckie z II polowy XIX
wieku
- feretron barokowo-ludowy z pierwszej polowy XIX wieku z obrazami: Serce
Najświętszej Maryi Panny z mieczami boleści i św. Józef z Dzieciątkiem
- obraz Zdjęcie z Krzyża, klasycystyczny z XVIII wieku
- rzeźby: św. Jan Chrzciciel, barokowa z XVIII wieku i krucyfiks barokowy
z drugiej polowy XVII wieku |
