|
BRODNICA |
|
| kategoria: | zabytkowy układ urbanistyczny |
| opis: |
W najstarszej części miasta zachował się do dziś średniowieczny układ
zabudowy, ograniczony z jednej strony brzegiem Drwęcy, zaś z drugiej ulicą
Przykop biegnącą wzdłuż dawnej fosy okalającej niegdyś miejskie mury.
Brodnica zachowała układ urbanistyczny charakterystyczny dla
miast portowych, a polegający na rozplanowaniu miasta wzdłuż długiej i
szerokiej ulicy (biegnącej w tym przypadku ku przeprawie przez Drwęcę), pełniącej funkcję
rynku i głównej osi urbanistycznej miasta. Ulicę tę z czasem częściowo
zabudowano i z tego też powodu Brodnica posiada aż cztery rynki, w tym
największy - Duży Rynek, który ma kształt trójkątny, o podstawie zwróconej
ku północy. W północnej pierzei rynku wyrasta strzelista wieża wzniesionego ok. 1370 r. gotyckiego ratusza z kawałkiem południowej ściany szczytowej, obudowana kamienicami. W centrum rynku, bliżej jej południowej części, stoi zadaszona studnia, odbudowana w 1998 r. w miejscu średniowiecznej. Nieopodal rynku, przy ulicy Farnej wznosi się gotycki kościół św. Katarzyny z XIV wieku. Średniowieczna Brodnica w obwodzie murów miejskich miała powierzchnię zaledwie 10 ha. Mimo to w mieście znajdowało się ponad 88 tzw. działek zajmowanych przez budynki mieszczan, jatki rzeźnicze i budynki rzemieślników. W obrębie murów powstawały ulice, współcześnie nazwane: Kościuszki, Przesmyk, Zduńska, Strzelecka, Pocztowa, Kilińskiego, Farna, Kopernika, Hallera, Przedzamcze, Wodna, św. Jakuba, część ulicy Kościelnej do mostu na Drwęcy, Tylna, Stary Plac Szkolny oraz trzy rynki: Duży, Jatki i Mały. Działki przeznaczone pod zabudowę były wąskie i długie. Ciągnęły się od jednej ulicy do drugiej, równoległej. Część reprezentacyjna była zawsze od ulicy głównej, natomiast z tyłu umieszczano magazyny i spichlerze. Przestrzeń niezabudowaną między domem mieszkalnym a obiektami pomocniczymi przeznaczano często na niewielkie poletka uprawne. Układ taki przetrwał w Brodnicy do czasów obecnych. Przykładem są: ulica Kościuszki i Duży Rynek domy nr 22-31 wraz z ul. Tylną, Duży Rynek nr 4-21 wraz z ulicą Pocztową, Duży Rynek posesje 32-35 i ulica Hallera wraz z ulicą św. Jakuba. Zastawione wysokimi, głównie XIX-wiecznymi domami, Stare Miasto okalają pozostałości murów z lat 1320-1330, najlepiej zachowane od strony północnej i południowej. Z 6 bram miejskich: Dobrzyńskiej, Zamkowej, św. Jakuba, głównej zamkowej, św. Ducha i Chełmińskiej, pozostała jedynie ta ostatnia, zbudowana ok. 1370 r. w części północnej, u wylotu dawnego traktu w kierunku Grudziądza i Torunia. Przed nią, od strony północnej, znajdowała się fosa z mostem zwodzonym i barbakan. Natomiast spośród 7 baszt i 7 wież zachowała się, w południowym ciągu murów, ośmioboczna Wieża Mazurska, broniąca niegdyś dostępu do pobliskiej Bramy Dobrzyńskiej, przez którą przechodził trakt na Mazowsze. W zachodniej, otoczonej Drwęcą części starówki, zachowały się dwa stare spichlerze. Nad Drwęcą, poza obrębem murów miejskich, wznosi się ruina zamku krzyżackiego, z zachowaną ośmioboczną wieżą. W obrębie dawnego przedzamcza znajduje się tzw. pałac Anny Wazówny z XVI w., zbudowany w miejscu średniowiecznego budynku. |
| źródło: |
Umiński J., Powiat brodnicki i okolice - przewodnik, Toruń, 2006 Brodnica i okolice - folder Brodnica - zatopione miasto, Kolekcja Historia Polski, z. 64 |
| jak trafić: |
Stare Miasto w Brodnicy ogranicza od zachodu Drwęca, a z pozostałych stron
ulica Przykop. zobacz na mapie |
| zdjęcie: |
|
|
|
|
