PAŁAC W LUBOSTRONIU  gm. Łabiszyn, pow. Żnin
kategoria:

zabytki architektury - pałace, dworki, chaty
opis: Rezydencja Skórzewskich powstała na terenie folwarku Piłatowo, należącego do klucza dóbr łabiszyńskich, które w roku 1764 od ówczesnych właścicieli Gembickich kupił generał wojsk koronnych Franciszek Skórzewski, powiększając w ten sposób swoje dobra szubińskie i margonińskie. W posiadaniu Skórzewskich pozostały aż do roku 1939.
   Po roku 1787 Fryderyk Skórzewski, syn Franciszka i Marianny z Ciecierskich, przystąpił do zakładania na obszarze folwarku Piłatowo obszernej rezydencji, której w 1800 r. nadano nową nazwę Lubostroń nawiązującą do położenia rezydencji w miejscu "ustronnem a lubem".
   Zauroczony Dobrzycą - rezydencją swojej siostry Aleksandry Augustynowej Gorzeńskiej - Fryderyk zwrócił się do wybitnego architekta doby stanisławowskiej Stanisława Zawadzkiego z propozycją zaprojektowania i wybudowania pałacu. Stanisław Zawadzki po III rozbiorze Polski, prawdopodobnie w latach 1795-1800, przebywał w Wielkopolsce (ówczesnych Prusach Południowych), gdzie zaprojektował pałace w Śmiełowie i Dobrzycy. Projektując pałac lubostroński Zawadzki posłużył się wzorem słynnej budowli architekta włoskiego Andrea Palladio - Villa Rotonda w pobliżu Vicenzy.
   Pałac wzniesiony został jako budynek dwukondygnacyjny (obejmujący wysoki parter i mezzanino) na rzucie kwadratu, z salą rotundową pośrodku, która przechodząc przez obie kondygnacje wznosi się tamburem krytym kopułą ponad dach pałacu. Kopuła jest zwieńczona figurą Atlasa dźwigającego glob ziemski (dzieło rzeźbiarza Władysława Marcinkowskiego z końca XIX wieku). Od frontu pałac posiada szerokie schody i wysunięty przed lico budynku ośmiokolumnowy portyk wielkiego porządku, do budowy którego użyto kamiennych baz i głowic przeznaczonych pierwotnie do niezrealizowanego w Warszawie kościoła Opatrzności Bożej. Pozostałe fasady posiadają czterokolumnowe portyki przyścienne. Historyczny wydźwięk posiadają rzeźby umieszczone w naczółkach portyków: od frontu – herby fundatorów, od strony ogrodowej – "Chronos niszczący czas", od północy - "Orzeł i Pogoń", zaś od południa "Pszczoły" - ówczesne godło Francuzów – symbol nadziei jaką wiązano z Napoleonem.
   Czas budowy pałacu zamknąć można w latach 1795-1800, przy czym prace nad dekoracją wnętrz trwały zapewne do 1806 r. Prace sztukatorskie powierzył hrabia Skórzewski znanemu rzeźbiarzowi Michałowi Ceptowiczowi. Pod kopułą okrągłej sali umieszczony został fryz figuralny przedstawiający antyczny pochód ofiarny, a poniżej cztery płaskorzeźby przedstawiające: królową Jadwigę przyjmującą posłów krzyżackich w Inowrocławiu, zwycięstwo Wojsk Polskich nad krzyżakami w bitwie pod Koronowem w 1410 roku, króla Władysława Łokietka znajdującego Floriana Szarego na polu bitwy pod Płowcami w 1331 roku, oraz matkę Fryderyka Mariannę Skórzewską przekazującą Fryderykowi Wielkiemu plan budowy kanału w Bydgoszczy. Wystrój sali rotundowej skłania do wniosku, że fundator chciał stworzyć monumentalne wnętrze, w którym umieściwszy szereg przedstawień nawiązujących do znanych wydarzeń, mógłby upamiętnić wypadki z dziejów narodowych. Interpretacja tych wydarzeń bywa różna, nie ulega jednak wątpliwości, że wyraźnie nastąpiło skoncentrowanie się na problematyce stosunków polsko-niemieckich, zarówno antagonistycznych, jak i pokojowych. Cała wymowa tego programu w ówczesnej sytuacji porozbiorowej wyrażała zapewne chęć ukazania Polski jako równorzędnego partnera Prus w dziele cywilizacji. Posadzka sali rotundowej została misternie ułożona z różnokolorowego drewna, w jej środkowym rondzie umieszczono wizerunek Orła i Pogoni. Dekoracje sali uzupełnia olbrzymi mosiężny żyrandol zwisający z kopuły.
   Prace malarskie powierzył hrabia Skórzewski profesorowi uniwersytetu wileńskiego Franciszkowi Smuglewiczowi i jego bratu Antoniemu - twórcom dekoracji Zamku Ujazdowskiego w Warszawie. W portal główny pałacu wkomponowana jest tablica z dewizą fundatora - cytatem z "Georgik" Wergiliusza: "Hic secura quies et necesia fellare vita" - "Tu bezpieczeństwo przed niebezpieczeństwami życia". Na fryzie tympanonu portyku umieszczono napis: "Sibi amicitiae et posteris" - "Sobie, przyjaciołom i potomnym." Dzieje Polski upamiętniają znajdujące się wewnątrz pałacu popiersia wielkich mężów stanu, portrety królów, książąt i hetmanów polskich oraz interesujące płaskorzeźby nawiązujące do ważniejszych momentów historycznych związanych z Wielkopolską.
  W skład lubostrońskiego założenia pałacowo-parkowego wchodziły także: oficyna zwana "starym pałacem" (wybudowana na przełomie XVIII i XIX wieku), trzykondygnacyjne wozownie, stajnie, neogotyckie zabudowania gospodarcze pochodzące z I połowy XIX wieku, dom ogrodnika, chata myśliwska oraz folwark wybudowany w II połowie XIX wieku w duchu neogotyckim.
   Klasycystyczna oficyna wzniesiona według projektu Zawadzkiego mieściła głównie pokoje gościnne. Zdobiły ją cztery pary kolumn dźwigających balkon oraz ryzalit zwieńczony trójkątnym frontem. Z zabytkową oficyną związane jest nazwisko Stefana Garczyńskiego, o czym świadczy tablica pamiątkowa umocowana na frontowej ścianie tego budynku. W oficynie znajdowała się również biblioteka pałacowa i gabinet numizmatyczny. Tu gromadzono również dzieła sztuki oraz inne pamiątki rodowe.
   Dominantą całego założenia niewątpliwie był - i jest nadal - klasycystyczny pałac. Wspaniale powiązany widokowo z całym zespołem, jak i otaczającym go krajobrazem, miał pełnić nie tylko funkcje mieszkalne. Lubostroń stał się ostoją myśli patriotycznej i życia narodowego. Gościli tu tacy luminarze nauki i sztuki jak: Stefan Garczyński, Gustaw Zieliński, ks. Ignacy Polkowski, Erazm Rykaczewski, płk Kazimierz Mielęcki. Istnieją również domniemania, że jednym z gości był Adam Mickiewicz. Przez lubostrońskie salony przewinęli się również przedstawiciele najznamienitszych polskich i europejskich rodów arystokratycznych: Radziwiłłowie, Czartoryscy, Czetwerńscy, Lubomirscy, Braniccy, Talleyrand-Perigord'dowie. Po upadku powstania listopadowego pałac stał się azylem dla jego uczestników, był również miejscem patriotycznej manifestacji, bowiem to tu wystawione były zwłoki bohatera powstania styczniowego – pułkownika Kazimierza Mielęckiego.
  O szczególnej wartości zespołu decyduje rozległa kompozycja przestrzenna. Piękny, o zróżnicowanej rzeźbie, krajobraz naturalny Lubostronia był wymarzonym miejscem do założenia parku krajobrazowego. Czytelna i przejrzysta kompozycja przestrzenna podkreśla harmonię tego miejsca. Lubostroń stanowi jedno z najwartościowszych założeń krajobrazowych okresu klasycyzmu.
  W 1928 roku pałac w Lubostroniu Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej został uznany za zabytek. Lubostroń pozostawał w rękach różnych gałęzi rodu Skórzewskich aż do wybuchu II wojny. W czasie okupacji Lubostroń znalazł się w rękach niemieckich, zaś po wojnie dobra te stały się własnością Skarbu Państwa Polskiego. Był siedzibą Funduszu Wczasów Pracowniczych, co uchroniło go przed poważną dewastacją.
   Obecnie (2010 rok) mieści się w nim hotel, restauracja i muzeum. Prezentowana wystawy  to stała ekspozycja wystroju wnętrz pałacowych w pałacu głównym oraz wystawy czasowe.
źródło: http://www.palac-lubostron.pl
http://www.paluki.pl
http://zabrocki.klub.chip.pl/lubostron.html
jak trafić: Lubostroń leży w północno-wschodniej części Pałuk w odległości 5 km na południe od Łabiszyna. Dojazd z dróg wojewódzkich nr 251, 253 lub 254 z Łabiszyna, Żnina lub Barcina.
 
zdjęcie:


fot. T. Stenka