opis: |
Sartowice przez wieki należały do okolicznych rodzin
szlacheckich - Czapskich, Bąkowskich i Potockich. Potem majątek przeszedł
na własność pruskiej rodziny von Schwanenfeldów. Ostatnimi właścicielami
Sartowic była rodzina von Schwerin. W roku 1944 jeden z jej
przedstawicieli brał udział w nieudanym zamachu na Hitlera, w rezultacie
czego prawie całą rodzina została wymordowana. Imieniem von Schwerina
nazwano jeden z dębów rosnących w przypałacowym
parku krajobrazowym.
Przez wieki istniał tu dwór gotycki, który spłonął w połowie XVIII
wieku, prawdopodobnie w 1750 roku. Pałac w Sartowicach został wzniesiony w 1792 roku
staraniem Ernesta Sartorius von Schwanenfelda, na miejscu wcześniejszego. Przy
budowie nowego pałacu wykorzystano zachowane wcześniejsze piwnice oraz
częściowo mury przyziemia. Jest to budowla skomponowana w stylu
klasycystycznym, murowana z cegły i otynkowana, piętrowa z mieszkalnym
poddaszem. Posadowiony na planie prostokąta gmach jest cały podpiwniczony
na podmurówce ceglanej. Piwnice w części posiadają sklepienia
kolebkowo-krzyżowe z lunetami. W siedmioosiowej elewacji frontowej, w
czasach świetności pałacu, główne wejście ukryte było w portyku kolumnowym
zwieńczonym niskim przyczółkiem. Na osi elewacji ogrodowej pałacu znajduje
się niewielki taras poprzedzony schodami oraz czterokolumnowy toskański
portyk dźwigający daszek pierwszego piętra. Całość wieńczy trójkątny
szczyt. Dawną rezydencję przykrywa czterospadowy blaszany dach kiedyś
kryty dachówką. (zobacz)
Pałac był kilkakrotnie przebudowywany, nosi obecnie ślady
kilku stylowych nawarstwień. W latach 1963-1964 przeprowadzono gruntowny
remont obiektu, niestety bez należytego nadzoru konserwatorskiego.
Rozebrano wówczas frontowy portyk oraz skuto klasycystyczny detal
architektoniczny. Przebudowano również częściowo układ wnętrz. W ten
sposób zatarto amfiladę pomieszczeń parteru. Z budynków
gospodarczo-inwentarskich dawnego majątku nie zachował się żaden. Zostały
rozebrane po 1945 roku. Nie przetrwała również dawna rządcówka nazywana
przez właścicieli "małym pałacem". Została spalona i rozebrana przez
Rosjan, a jej gruzy zepchnięto w wiślane urwiska.
Po zakończeniu II wojny
światowej cały dawny majątek w Sartowicach przejął Skarb Państwa
Polskiego. W latach 1945-1947 funkcjonował tu dom wypoczynkowy dla
funkcjonariuszy SB, a później w latach 1947-1990 prowadził działalność
Zakład Rolny należący do PGR Rulewo. W pałacowych komnatach urządzono
wówczas biura oraz mieszkania dla pracowników, a reprezentacyjny salon
przeznaczono na Klub Rolnika. Od 2003 roku do dziś zespół pałacowo-parkowy
w Sartowicach należy do firmy z branży tekstylnej CMT Spółka z o.o. z
Bydgoszczy. Nowi właściciele mają ambitne plany stworzenia tu centrum
hotelowo-wypoczynkowego z basenem. Niestety tempo prac nie jest
zadawalające, a opuszczony pałac z dziurawym i cieknącym dachem jest
widmem dawnej rezydencji ziemiańskiej i w niczym nie przypomina
świetności, która trwała tu niemal dwa stulecia. |