PAŁAC W SARTOWICACH   gm. i pow. Świecie

kategoria:

zabytki architektury - pałace, dworki, chaty

opis:

Sartowice przez wieki należały do okolicznych rodzin szlacheckich - Czapskich, Bąkowskich i Potockich. Potem majątek przeszedł na własność pruskiej rodziny von Schwanenfeldów. Ostatnimi właścicielami Sartowic była rodzina von Schwerin. W roku 1944 jeden z jej przedstawicieli brał udział w nieudanym zamachu na Hitlera, w rezultacie czego prawie całą rodzina została wymordowana. Imieniem von Schwerina nazwano jeden z dębów rosnących w przypałacowym parku krajobrazowym.
   Przez wieki istniał tu dwór gotycki, który spłonął w połowie XVIII wieku, prawdopodobnie w 1750 roku. Pałac w Sartowicach został wzniesiony w 1792 roku staraniem Ernesta Sartorius von Schwanenfelda, na miejscu wcześniejszego. Przy budowie nowego pałacu wykorzystano zachowane wcześniejsze piwnice oraz częściowo mury przyziemia. Jest to budowla skomponowana w stylu klasycystycznym, murowana z cegły i otynkowana, piętrowa z mieszkalnym poddaszem. Posadowiony na planie prostokąta gmach jest cały podpiwniczony na podmurówce ceglanej. Piwnice w części posiadają sklepienia kolebkowo-krzyżowe z lunetami. W siedmioosiowej elewacji frontowej, w czasach świetności pałacu, główne wejście ukryte było w portyku kolumnowym zwieńczonym niskim przyczółkiem. Na osi elewacji ogrodowej pałacu znajduje się niewielki taras poprzedzony schodami oraz czterokolumnowy toskański portyk dźwigający daszek pierwszego piętra. Całość wieńczy trójkątny szczyt. Dawną rezydencję przykrywa czterospadowy blaszany dach kiedyś kryty dachówką. (zobacz)
   Pałac był kilkakrotnie przebudowywany, nosi obecnie ślady kilku stylowych nawarstwień. W latach 1963-1964 przeprowadzono gruntowny remont obiektu, niestety bez należytego nadzoru konserwatorskiego. Rozebrano wówczas frontowy portyk oraz skuto klasycystyczny detal architektoniczny. Przebudowano również częściowo układ wnętrz. W ten sposób zatarto amfiladę pomieszczeń parteru. Z budynków gospodarczo-inwentarskich dawnego majątku nie zachował się żaden. Zostały rozebrane po 1945 roku. Nie przetrwała również dawna rządcówka nazywana przez właścicieli "małym pałacem". Została spalona i rozebrana przez Rosjan, a jej gruzy zepchnięto w wiślane urwiska.
   Po zakończeniu II wojny światowej cały dawny majątek w Sartowicach przejął Skarb Państwa Polskiego. W latach 1945-1947 funkcjonował tu dom wypoczynkowy dla funkcjonariuszy SB, a później w latach 1947-1990 prowadził działalność Zakład Rolny należący do PGR Rulewo. W pałacowych komnatach urządzono wówczas biura oraz mieszkania dla pracowników, a reprezentacyjny salon przeznaczono na Klub Rolnika. Od 2003 roku do dziś zespół pałacowo-parkowy w Sartowicach należy do firmy z branży tekstylnej CMT Spółka z o.o. z Bydgoszczy. Nowi właściciele mają ambitne plany stworzenia tu centrum hotelowo-wypoczynkowego z basenem. Niestety tempo prac nie jest zadawalające, a opuszczony pałac z dziurawym i cieknącym dachem jest widmem dawnej rezydencji ziemiańskiej i w niczym nie przypomina świetności, która trwała tu niemal dwa stulecia.

źródło: Kaja R., Przewodnik po zespołach pałacowych i dworskich, Bydgoszcz, 2002
Stenzel A., Pałace i dwory okolic Grudziądza, Grudziądz, 2008
jak trafić:

Sartowice są położone na lewym brzegu Wisły, w odległości 6 km na północny wschód od Świecia. Dojazd autobusami PKS ze Świecia.
 

zdjęcie:


fot. ze strony www.ceo.org.pl