GÓRZNIEŃSKO-LIDZBARSKI PARK KRAJOBRAZOWY

obiekty przyrodnicze - parki krajobrazowe

Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy utworzony został w 1990 roku na pograniczu trzech województw: warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego i mazowieckiego. Park zajmuje powierzchnię 27 766 ha, z czego w granicach województwa kujawsko-pomorskiego 13 901,5 ha. Położony jest na terenie gmin: Górzno, Brzozie, Bartniczka i Świedziebnia (woj. kujawsko-pomorskie), Lidzbark Welski (woj. warmińsko-mazurskie) i Lubowidz (woj. mazowieckie).
   Właściwości środowiska przyrodniczego GLPK zostały ukształtowane w czasie zlodowacenia Wisły. Osady lądolodu mają wyjątkowo dużą miąższość, dochodzącą do 260 m (gliny, piaski, żwiry, mułki i iły). W okresie polodowcowym, podobnie jak na terenie Polski Północnej, powstały osady organiczne (torfy, gytia) oraz osady akumulacji rzecznej. Zróżnicowanie rzeźby terenu związane jest z wieloma formami akumulacyjnymi i erozyjnymi, głównie z okresu ostatniego zlodowacenia. W strefie Szynkówko - Fiałki - Gutowo - Zalesie występuje ciąg wałów i pagórków moren czołowych. W okolicy Leźna oraz Czarnego Bryńska i Zalesia występują pagórki kemowe, w tym najwyższe wzniesienie na tym terenie (Sarnia Góra - 190,4 m n.p.m.). Największe obniżenia - rynny subglacjalne, powstały w wyniku erozji roztopowych wód podlodowcowych. W niektórych z nich występują jeziora (Górzno, Młyńskie), w innych jeziora zostały włączone w odpływ rzeczny (Brynica). Dna rynien są najniżej położonymi terenami Parku (rynna Brynicy - 73 m n.p.m).
   GLPK to obszar o bardzo wysokich wartościach przyrodniczo-krajobrazowych. Rozległe kompleksy leśne, duża powierzchnia gleb niskiej jakości, brak większych złóż surowców mineralnych, małe zaludnienie, peryferyjne położenie oraz wysoka naturalna odporność środowiska na antropopresję zadecydowały o niewielkim przekształceniu i dobrym stanie przyrody.
   Osią hydrograficzną Parku jest Brynica - jedna z najczystszych rzek w regionie. Przełomowy odcinek rzeki objęty jest ochroną rezerwatową ("Jar Brynicy").
   Na obszarze Parku znajduje się 37 jezior, z których do największych należą: Wielkie Leźno (86,2 ha), Samin (50,6 ha), Górzno (47 ha), Bryńskie Północne (40 ha), Młyńskie (25,3 ha). Szczególnie atrakcyjna jest rzeźba terenu w okolicy Górzna i Leźna oraz w rejonie jaru Brynicy. Atrakcyjność podnoszą zbiorniki wodne położone w dnach form. Względnie duże powierzchnie zajmują tereny bagienne i torfowiska, w tym liczne małe obniżenia z wysokim poziomem wód podziemnych. Częste są również wypływy wód podziemnych w postaci źródeł, wysięków i wycieków.
   Ponad 70% powierzchni GLPK zajmują kompleksy leśne. W północnej, wysoczyznowej części Parku przeważają żyzne lasy grądowe (różne zespoły). Na południu, gdzie występują obszary sandrowe, dominują bory sosnowe w typie boru mieszanego oraz dąbrowy. W podmokłych obniżeniach charakterystyczne są lasy olszowe, w dolinkach mniejszych cieków częste są łęgi strumykowe. W lasach okolic Górzna zlokalizowana jest wzorcowa powierzchnia glebowa.
   Flora roślin całego parku krajobrazowego oceniana jest na około 900 gatunków. Bogata jest flora grzybów, mszaków, porostów i glonów. Na terenie parku znajduje się 69 gatunków roślin objętych ochroną gatunkową, w tym 54 ochroną ścisłą, a 15 ochroną częściową. Listę gatunków chronionych uzupełniają niektóre grzyby i porosty. W rezerwacie "Jar Brynicy" znajduje się 417 gatunków roślin kwiatowych i paprotników, w rezerwacie "Czarny Bryńsk" ponad 160, na powierzchni badawczo - dydaktycznej ponad 420. Rzadkie gatunki roślin chronionych to: wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów. Z roślin chronionych częściowo można zaobserwować kopytnik pospolity, marzankę wonną, paprotkę zwyczajną i turówkę leśną. Do osobliwości flory należy pluskwica europejska, widłak wroniec – gatunek górski, widłak spłaszczony, jałowcowaty, storczyki szerokolistne, reliktowa gwiazdnica grubolistna, rosiczka okrągłolistna, bagnica torfowa, przygiełka biała, kłoć wiechowata, kocanki piaskowe.
   Na obszarach jezior występuje roślinność szuwarowa: porosty, pospolity szuwar trzcinowy, lokalnie szuwar pałki wąskolistnej. Nad jeziorem Tabułka znajduje się szuwar tatarakowy. W okolicach Czarnego Bryńska znajdują się różne typy torfowisk. Oprócz naturalnej roślinności wodnej, szuwarowej i torfowiskowej w parku występuje roślinność półnaturalna, do której należą: zarośla, łąki, pastwiska, trawiaste murawy, wrzosowiska.
   Fauna GLPK jest bogata i zróżnicowana. Występuje około 400 gatunków kręgowców. Najliczniejsze ssaki to zając szarak, sarna, jeleń, dzik, lis. Łoś jest największym kręgowcem na terenie parku, jego liczebność nie przekracza 5 – 10 osobników. W parku występuje 11 gatunków ssaków drapieżnych m.in. wydra, od niedawna norka amerykańska. Wartościowymi drapieżnikami jest wilk i ryś, coraz częściej spotykanymi na terenie parku. Kolejna ciekawa grupa ssaków to nietoperze. Kolejnym ssakiem często spotykanym jest kret oraz jeż należący do rzędu owadożernych. Najmniejszym ssakiem jest ryjówka malutka, która waży ponad 2 gramy. Interesującym gatunkiem jest rzęsorek rzeczek zamieszkujący wilgotne środowiska. Najliczniejszy i najpospolitszy ssak to nornica ruda, która żywi się nadziemnymi częściami roślin zielonych, a także kłączami i nasionami oraz bezkręgowcami. Park zamieszkuje jeden z największych gryzoni europejskich – bóbr.
   Na terenie parku znajduje się około 30 gatunków ryb. Gospodarką hodowlaną objęte są następujące ryby: karaś, leszcz, lin, płoć, sieją, sielawa, szczupak, węgorz. Poza tym występuje 13 gatunków płazów: rzekotka, paskówka – najrzadsza z ropuch, traszka grzebieniasta i zwyczajna, żaba trawna, żaba moczarowa.
   W parku można spotkać 6 gatunków gadów. Połowa z nich to jaszczurki: beznoga, padalec. Druga połowa to węże: żmija, zaskroniec, gniewosz plamisty.
   Dużą grupę kręgowców stanowią ptaki. W parku znajduje się ponad 200 gatunków, z czego ponad połowa to ptaki lęgowe. Z gatunku krukowatych można spotkać: kruka, wronę siwą, srokę, kawkę, gawrona, sójkę i orzechówkę. Gatunki rzadkie drapieżników to: orlik krzykliwy, rybołów, orzeł bielik, myszołów, krogulec, jastrząb, błotniak stawowy, kania czarna, kobuz, sokół wędrowny. Poza tym w Parku spotkano rzadkie gatunki krzyżodzioba, gila, siniaka, jarząbek, gawron, jaskółka brzegówka, czapla siwa, żuraw.
   Bezkręgowce – najbogatszą grupą zwierząt są owady: ważki, muchówki, motyle. Wiele z nich zasługuje na większą uwagę gdyż są one rzadko spotykane na innych obszarach kraju.
   Wysoką rangę GLPK podkreśla utworzenie w jego granicach sześciu rezerwatów przyrody. Są to cztery rezerwaty leśne, jeden torfowiskowy oraz jeden florystyczny.