Kaplica św. Marcina w Chełmnie

KAPLICA ŚW. MARCINA W CHEŁMNIE
kategoria:	zabytki architektury - budowle sakralne
opis:	Kaplica św. Marcina to najmniejszy z sześciu zachowanych gotyckich kościołów Chełmna. Ze względu na swe wymiary (13,5 x 9,6 m) jest nazywany kaplicą. Od samego początku pełnił funkcję kościoła pomocniczego w stosunku do kościoła parafialnego. Zbudowany około 2 ćwierci XIV w. Pierwszy raz wzmiankowany w 1421 r. Otaczał go cmentarz, na którym grzebano uboższych mieszkańców miasta. Orientowany, murowany z cegły o układzie gotyckim. Jest to budowla salowa na rzucie prostokąta. Wnętrze nakryte stropem płaskim. W ścianie wschodniej dwie wnęki: po stronie północnej prostokątna, przeciwległa zamknięta odcinkowo. W ścianie zachodniej dwie duże wnęki zamknięte półkoliście. Elewacja frontowa (zachodnia) z ostrołukowym, wielouskokowym portalem na osi oraz dwiema blendami kolistymi (zamurowane okulusy), w strefie górnej zwieńczona fryzem opaskowym. Szczyt wydzielony odsadzką, trójkątny z siedmioma kątowo ustawionymi lizenami przechodzącymi w sterczyny, o zwieńczeniach piramidkowych ze zrekonstruowanymi żabkami. Pomiędzy lizenami blendy ostrołukowe o sfazowanych obramieniach. Dwie środkowe blendy mieszczą u dołu okienka strychowe. Zwieńczenie przemurowane w XVII wieku z nadstawką zakończoną łukiem odcinkowym wklęsłym, na niej uszkodzona chorągiewka z herbem Wieniawa. Elewacja wschodnia pierwotnie z dużym oknem ostrołukowym na osi, zmniejszonym i zamurowanym w XVII wieku. Szczyt wschodni ze sterczynami i dwiema ostrołukowymi blendami. Wierzchołek szczytu ścięty i nakryty prostokątną nadstawą z XVII wieku., zwieńczony dwiema sterczynami odtworzonymi w XIX wieku. W elewacji południowej zamurowany portal ostrołukowy, dwuuskokowy. Okna ostrołukowe lekko rozglifione. Dach dwuspadowy kryty dachówką. Na szczycie zachodnim od strony strychu widoczne fragmenty polichromii ornamentalnej, roślinnej z XV-XVI wieku. Z wyposażenia krucyfiks barokowy z II połowy XVIII wieku. Około połowy XVII w. był remontowany na polecenie biskupa Andrzeja Leszczyńskiego, o czym świadczy zachowany szczęśliwie fragment chorągiewki na szczycie zachodnim. W tym też czasie odnotowano, że w kościele były dwa ołtarze: główny św. Marcina i boczny św. Pawła, zaś na niewielkim chórze znajdował się niewielki, przenośny pozytyw organowy. Pierwotnie kościół przeznaczony był duszpasterstwu polskojęzycznemu, by następnie, w XVII i XVIII w., służyć duszpasterstwu katolickiej ludności niemieckojęzycznej zamieszkującej na terenie parafii. Od XIX wieku kaplica straciła swą funkcję sakralną. Była użytkowana jako sala spotkań towarzystw i bractw kościelnych. W latach 1937-1938 przeprowadzono w niej prace remontowe. Po II wojnie światowej była używana jako sala katechetyczna. W końcu lat 60. XX w. podjęto szerzej zakrojone prace remontowe, w trakcie których odtworzono m.in. gotycki portal zachodni. Pod boisko szkolne został zajęty teren dawnego przykościelnego cmentarza. W latach 90. XX wieku w kościele zmagazynowano wycofane z kultu dzieła sztuki sakralnej. Obecnie pełni funkcje pomocnicze dla kościoła farnego.
źródło:	Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI: Województwo bydgoskie, pod red. T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego, z.5: Powiat chełmiński, oprac. T. Mroczko, Warszawa, 1975 www.wnmpchelmno.pl
jak trafić:	Kaplica św. Marcina znajduje się w południowo-zachodniej części Starego Miasta, między kościołem Świętego Ducha, a Basztą Prochową. W przeszłości do kaplicy prowadziła ulica Franciszkańska. Po przegrodzeniu ulicy na przełomie XIX i XX wieku, świątynia znalazła się na zapleczu domu przy ul. Toruńskiej 14. Najłatwiej do niej trafić idąc wzdłuż murów obronnych od ul. Toruńskiej lub 22 Stycznia.
zdjęcie:	fot. K. Kotlewska ze str. www.chelmno.pl	fot. ze strony www.kobidz.pl