|
CHEŁMŻA pow. Toruń |
|
| kategoria: | zabytkowy układ urbanistyczny |
| opis: |
Chełmża w 1251 r. stała się siedzibą biskupstwa chełmińskiego, uzyskując
jednocześnie od biskupa Heidenryka prawa miejskie jako Culmensee. Po
nadaniu praw lokacyjnych przystąpiono do wyznaczania siatki ulic oraz
określania wielkości parcel, sytuowania budynków użyteczności publicznej i
zabudowy mieszkalnej. Wydłużony, owalny kształt tego założenia
urbanistycznego podyktowany był geologicznym ukształtowaniem terenu -
owalne wzgórze otoczone od wschodu i południa jeziorem zwanym "Wielkim", a
od północy wodami mniejszego jeziora "Miałkusz". W centrum średniowiecznego miasta usytuowano zbliżony do kwadratu rynek. Pierwotnie sięgał on swą powierzchnią północnej pierzei obecnego Rynku Bednarskiego i przecinał w połowie główny szlak komunikacyjny na linii wschód - zachód, wytyczony głównymi ulicami kierunkowymi: Chełmińską po stronie wschodniej i Toruńską (obecnie gen. Sikorskiego) od zachodu. Do tych ulic i do rynku dochodzą pod kątem prostym boczne ulice, tworząc charakterystyczny dla średniowiecznych założeń urbanistycznych układ szachownicy. Oprócz nazw dwóch głównych ulic kierunkowych znane są nazwy niektórych ulic bocznych: Tumska, Podmurna, Mieszczańska, Grubnieńska, Bociania, Browarna i Wodna. W południowo - zachodniej części miasta zlokalizowano kościół parafialny, posiadający pierwotnie wezwanie św. Jakuba, a obecnie św. Mikołaja. Południowo - wschodnią część przeznaczono na katedrę i zabudowania kapitulne. Miasto otoczone było od strony wschodniej, północnej i zachodniej murami obronnymi, które rozebrano w połowie XIX wieku. Funkcję obronną od strony południowej spełniała zapewne naturalna skarpa ziemna nad jeziorem. Dodatkowym murem otoczony był teren przykatedralny, bedący własnością kapituły, po którym do dziś zachowała się jedynie brama wjazdowa z niewielkim fragmentem przylegającego do niej muru. Mury miejskie , wykonane w przeważającej części z kamieni polnych, przy niewielkim użyciu cegieł i bez dodatkowych umocnień w formie wsporników miały niecały metr grubości i 9 metrów wysokości. W ciąg murów zapewne były wbudowane baszty, z których znana jest jedynie baszta Bociania. Dostęp do miasta prowadził przez bramy: Toruńską, Grudziądzką, Południową i Ceglaną. Miasto otaczały dwa przedmieścia: od zachodu - Przedmieście Toruńskie i od wschodu - Przedmieście Chełmińskie z usytuowanym na nim franciszkańskim kościołem św. Jerzego. |
| źródło: | Dorawa M., Chełmżyńska katedra Świętej Trójcy, Kraków, 2003 |
| jak trafić: |
Średniowieczny układ urbanistyczny w Chełmży mieści się w obrębie
obecnych ulic: Szewskiej, Mikołaja Kopernika i Tumskiej.
(zobacz na mapie). Dojazd do Chełmży koleją na trasie Toruń -
Grudziądz lub autobusami PKS. |
| zdjęcie: |
|
|
|
|
