|
GRUDZIĄDZ |
||
| kategoria: | zabytkowy układ urbanistyczny | |
| opis: |
Jako miasto Grudziądz pojawia się w przywileju lokacyjnym na prawie
chełmińskim, wystawionym dla Grudziądza przez Meinharda z Kwerfurtu,
mistrza krajowego w Prusach 18 czerwca 1291 r. Miasto otrzymało przede
wszystkim dokładnie określone, ale skromne terytorium, obejmujące, poza
obszarem wewnątrz murów miejskich, jedynie przyległe do nich łąki i
ogrody. Dokument lokacyjny z 1291 roku określił granice miasta. Od zachodu
dotykało ono Wisły, od północy Góry Zamkowej, od wschodu dochodziło aż do
Jeziora Tuszewskiego oraz do starego koryta Osy. Zagospodarowanie
przestrzeni miejskiej, poza stroną północną, odznaczało się regularnością.
Miasto już w średniowieczu zostało otoczone od strony północnej, wschodniej i południowej podwójnym murem obronnym. Mur wewnętrzny był wzmocniony basztami prostokątnymi otwartymi od strony miasta. Jedynie baszta południowo-wschodnia miała plan zamkniętego czworoboku a baszta na północ od Bramy Bocznej była okrągła. Mur zewnętrzny wybudowano prawdopodobnie w drugim etapie budowy i zaopatrzono w baszty półokrągłe, otwarte od strony miasta. Od strony Wisły broniły miasta spichrze, wzmiankowane od 1365 roku. System obronny obejmował ponadto parcham i bramy, z których trzy odgrywały ważną rolę. Od południa wejście wiodło przez Bramę Toruńską, od północy - Bramę Łasińską, a od strony wschodniej - przez Bramę Boczną. Brama Wodna umożliwiała wejście do zamku krzyżackiego, który posiadał własną Bramę Zamkową. Średniowieczny Grudziądz miał kształt wydłużonego prostokąta, oś południe - północ stanowiła przez długi czas główną arterię. Prowadziła ona od Bramy Toruńskiej przez ulicę Klasztorną, Szewską do Rynku, a stąd do Bramy Łasińskiej przez ulicę Długą. W samym środku miasta znajdował się prostokątny rynek o wymiarach około 54 x 70 m, a na nim, co najmniej od 1380 r. stał ratusz. Prawdopodobnie pod koniec XIII wieku, rozpoczęto budowę kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Mikołaja. O drugim kościele - św. Ducha - pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1345. Wielkość ówczesnych parceli była zróżnicowana. Na podstawie XVIII wiecznych planów, można określić ile wtedy zajmowały. Było to 5-7 metrów szerokości, a długości 25-30 m. Na Rynku w pierzei północnej znajdowało się 8 parceli, w południowej - 6, w zachodniej - 7, a we wschodniej - 6. Fosa miejska była pierwotnie zasilana wodą z potoku, który płynął korytem dzisiejszej Trynki. Miasto uzyskało pozwolenie na pobudowanie tzw. Rowu Hermana (1386r.). Rów ten biegł na południowy wschód od miasta. Zamek krzyżacki wznosił się na północ od miasta, zbudowany w drugiej połowie wieku XIII. Składał się on z zamku głównego i przedzamcza, znajdującego się od strony miasta. Po wschodniej części zamku, rozlokowana była palisada. Drugą linię obrony stanowił mur ceglany, który od strony Wisły stanowił ochronę przed podmywaniem brzegu przez wody rzeki. Większość murów miejskich zburzono w połowie XIX wieku. Najlepiej zachowanymi fragmentami murów jest odcinek południowy i narożnik południowo-wschodni od bramy Wodnej aż do ulicy Szkolnej. Istnieją tu na pewnym odcinku oba pierścienie murów, fosa. Uwagę zwraca baszta narożna muru wewnętrznego i wieżyczka wodociągowa. Odcinki murów zachowane są także w ścianie kamienic przy ulicy Murowej i Tkackiej. zobacz makietę średniowiecznego Grudziądza |
|
| źródło: |
www.grudziadz.net.pl/grudziadz www.grudziadz.fortyfikacje.pl |
|
| jak trafić: |
Grudziądzką Starówkę ogranicza od zachodu skarpa wiślana, od wschodu ulica
Murowa, od północy ul. Tkacka, od południa ulica Klasztorna. |
|
| zdjęcie: |
|
|
|
|
||
